Filozoflar

Alain (Emile Chartier) 1858-1951 yılları arasında yaşamış meşhur Fransız hümanist ve denemeci yazar/düşünürdür. Asıl adı Emile- Auguste Chartier’dir. Mortagne-sur-Perche’de doğdu, Le Vesinet’te öldü. Normandivalı bir aileden gelir. Politika felsefesi, etik ve estetik alanında Alain takma adıyla 5000'den fazla yazı kaleme alan, sistematik bir filozoftan ziyade, lise felsefe öğretmeni kimliğiyle yazan bir denemeci olarak yirminci yüzyıl Fransız entelektüel hayatı üzerinde büyük bir etki...

Livbov' Isaakouna Aksel'rod 1868-1946 yılları arasında yaşamış çağdaş Rus Marksist düşünürdür. Adının Menşevik lider P. B. Akselrod'la karışmaması için, ortasına bir kesme işareti koyan Aksel'rod, Bern Üniversitesi'nden 1900 yılında doktora derecesi aldığı felsefe alanında, en fazla Marx, Engels ve Plekhanov'dan etkilenmiştir. Onun hepsi de Rusça olan, Felsefi Denemeler: Tarihsel Materyalizmin Felsefi Eleştirmenlerine Bir Yanıt (1906), İdealizme Karşı: Felsefi Düşüncedeki Bazı İdealist...

Necati Akder (1901, İstanbul, 1901 - Ankara, 20 Mart 1986). Ülke sorunlarını sosyolojik-felsefi planda irdeleyen Ziya Gökalp-Mehmet İzzet çizgisindeki idealist sosyal felsefe eğiliminin Cumhuriyet dönemindeki temsilcisidir. Abdullah Necati Akder, ilköğrenimini Fatih ve Köprülü Fazıl Ahmet Paşa Rüştiyelerinde yaptı (1916). İstanbul Erkek Öğretmen Okulu'nun ilk kısmını bitirdikten (1918) sonra bir süre özel ilkokullarda, Bebek ve Beykoz Darüleytamında muallim olarak çalıştı. 1923'te...

Prof. Dr. Bedia Akarsu, Türk felsefeci ve akademisyen. 27 Ocak 1921'de İstanbul'da doğdu. Çapa İlkokulu ve Çapa Ortaokulu'ndan sonra İstiklâl Lisesi'ni bitirdi. 1943 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü bitirdi. Ayni bölümde Ernst von Aster'in yanında başladığı doktora çalışmasını ("Wilhelm von Humboldt'ta Dil Kültür Bağlantısı"), hocanın ölümü üzerine birkaç yıl ara verdikten sonra, yeni bir yöntem ve yaklaşımla Prof. Dr. Joachim Ritter'in yanında tamamladı...

Kazimierz Ajdukiewicz (1890-1963), çağdaş mantık ve semantik bilginidir. Ajdukiewicz Lwöw Üniversitesi'nde felsefe, matematik ve fizik çalıştı. Doktorasını aldıktan sonra David Hilbert'in formalizminin mekânı olan Göttingen'e gidip, orada bir yıl kaldı. Lwow'daki hocaları arasında Kazimierz Twordowski'nin, Jan Lukasiewicz ve Waclaw Sierpinski'nin bulunduğu Ajdukiewicz, 1921 yılında felsefe öğretim üyesi olmuş ve 1961'de emekli olana kadar Lwöw, Poznaıî ve Varşova Üniversitelerinde ders...

Pierre d'Ailly (1350-1421) yılları arasında yaşamış Ockhamcı bir filozoftur. Fransa'nın Compiegne kentinde doğan D'Ailly, 1372 yılından itibaren Paris'teki Navarre Koleji'nde tahsil görmüş, 1380 yılında doktora derecesini aldıktan sonra Üniversitede çeşitli kademelerde yöneticilik yapmıştır. 1395'te Puy'e, 1396'da da Cambrai'e piskoposluk görevine atanan D'Ailly, 1411 yılında kardinal olmuş, 1414-1418 yılları arasında önde gelen üyeleri arasında bulunduğu Constance Konsil'inde kilisenin...

Agrippa M.Ö. 1. yüzyılda yaşadığı sanılan Pironist kuşkucu filozoftur. Doğum ve ölüm tarihi, nereli olduğu ve nerede yaşadığı bilinmiyor. Antik çağ kaynaklarının hemen hemen hiçbirisinde adı geçmeyen Agrippa'nın eserleri de günümüze ulaşmamıştır. Pironist kuşkuculuğun en önemli temsilcilerinden bir tanesi olan Agrippa, Pironizmin öncüsü olan ve harekete adını veren Piron'un (M.Ö. 365-270) ve milattan önce ikinci yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Aenesedimos'un takipçisi ve bu akıma yeni...

Aenesidemos M.Ö. 1. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Yunan filozofudur. Doğum ve ölüm tarihi bilinmiyor. Knososlu olmasına rağmen, yaşamının büyük bir kısmını İskenderiye'de geçirdiği tahmin edilmektedir. M. Ö. 365-270 yılları arasında yaşayan Yunan filozofu Pyrrhon'un felsefesini geliştiren ve sistematik hale getiren ilk filozof olduğu tahmin ediliyor. Pyrrhon, Sokrates gibi hiçbir şey yazmadığı için, Aenesedimos'un yazdıklarının ne kadarının daha önce Pyrrhon tarafından söylendiğini tam...

Theodor Ludwig Adorno, yüzyılımıza damgasını vurmuş olan düşünürlerin başında gelir. Frankfurt Okulu'nun en etkili isimlerinden olan filozof, kültürün hemen her alanına kadar uzanan geniş ilgileriyle seçkinleşirken, modern dünyanın kültürel temellerinin en etkili çözümleyicisi, kapitalist dünyanın en sert eleştirmeni, yüzyılın en güçlü ve radikal sesi olmuştur. Hayatı ve Eserleri Adorno, Eylül 1903'te Almanya'nın Frankfurt am Main kentinde doğmuştur. Nisan 1969'da ders anlattığı sınıfa...

Felix Adler, 1851-1933 yılları arasında yaşamış Amerikan asıllı çağdaş Alman etik düşünürüdür. Amerika'da Columbia Üniversitesi'nde başladığı yüksek tahsilini Berlin ve Heidelberg Üniversitelerinde tamamladıktan sonra, 1873 yılında yine Heidelberg Üniversitesi'nden doktora derecesini alan Adler, başta Kant olmak üzere Humboldt, Francis Bacon, Matthew Arnold, F. A. Lange, Herman Cohen ve E. Zeller'den etkilenmiştir. Esas itibariyle uygulamalı etik ve etik kültür konularıyla ilgilenen Adler'in...

Erich Adickes, 1866-1928 yılları arasında yaşamış meşhur bir Kant filolojisli ve metafizikçi Alman düşünürüdür. Tubingen ve Berlin'de teoloji, klâsik filoloji ve felsefe tahsil eden Adickes, hayatı boyunca sürdürdüğü Kant araştırmaları yanında, Kiel, Munster ve Tubingen'de felsefe hocalığı yapmıştır. Kant'ın Reflexions'ini, bilinen ilk ve en önemli Kant bibliyografyasını yayınlayan Adams'ın temel eserleri arasında Kant-Studien (1895), Die Zukunft der Metaphysik in Weltanschaung, Philosophie...

Yahya ibn Adi İslâm düşünce geleneğinde yer alan ve tam adı "Ebu Zekeriya Yahya b. 'Adî b. Hamid b. Zekeriya" olan bir düşünürdür. "El-Feylesuf", "el-Mantıkî" ve "el-Takritî" nisbeleriyle birlikte anılan İbn 'Adî, Ebu Bişr Matta b. Yunus (ö. 940) ve meşhur Türk filozof Ebu Nasr el-Farâbî (ö. 950)'nın öğrencisi olmuştur. Bibliyografik eserler İbn 'Adî hakkında enine boyuna bilgi içermemektedir. Perier'in ifadesine bakılacak olursa, İbn 'Adî'nin, insanlığa yön veren büyük filozof ve...

George Plimpton Adams, 1882-1961 yılları arasında yaşamış çağdaş Amerikalı düşünürdür. Doktorasını da felsefe tahsil ettiği Harvard Üniversitesi'nden alan Adams, emekli olduğu 1954 yılına kadar California Üniversitesi'nde felsefe hocalığı yapmıştır. Onun en önemli eserleri arasında The Mystical Element in Hegel's Early Theological Writings (1910), Idealism and The Modern Age, Contemporary American Philosophy (1930), Man and Metaphysics (1948), Competitive Economic Systems (1955)...

1788 ve 1766 yılları arasında yaşamış Alman ahlâkçısı ve popüler filozofudur. Bir peruk yapımcısının oğlu Abbt, Ulm'da doğmuş, Halle'de teoloji tahsil ettikten sonra, önce Frankfurt Üniversitesinde felsefe, 1761 yılından itibaren de Rinteln'de matematik hocalığı yapmıştır. O bir süre, Mendelsohn ve Nicolai ile tanıştığı Berlin'de kalmış; 1763 yılında Güney Almanya, İsviçre ve Fransa'da dolaştıktan sonra, Lückeburg'da, Kont I. Wilhelm'in eğitim danışmanlığı görevine getirilmiştir, ölene kadar...

1836- 1903 yılları arasında yaşamış Amerikan filozofu ve radikal teologudur. Harvard Kolejinden ve Meadville Teoloji Okulu'ndan mezun olan Abbot, önce Ünitaryanlar arasına katılmış, fakat bir süre sonra Ünitaryanlar arasına Hıristiyan olmayanların da alınmasını isteyenlerin öncülük ettiği Özgür Din Birliği'nin organizatörleri arasında yer almıştır. Topluluk zaman içinde, vahye körü körüne bağlılık yerine, bilimin sonuçlarını kabul eden liberal bir teoloji geliştirmiş ve üyeleri arasına...

1901 yılında dünyaya gelmiş olan ünlü İtalyan filozofudur. O "mümkün olanın rasyonel ve militan felsefesi" diye tanımladığı İtalyan varoluşçuluğunun en önde gelen temsilcisidir. Başlangıçta Napoli Üniversitesi'nde Antonia Aliotta'nın öğrencisi olmuş, 1936 yılından itibaren, hayli etkili bir dergi olan Rivista di filizofia'nın iki editöründen biri olduğu Napoli Üniversitesi'nde felsefe hocalığı görevinde bulunmuştur. Abbagnano uygulamada,, ilk kitabı olan La sorgenti irrazionali del...

İÖ 395 ile 288 yıllan arasında yaşamış olan Hsün Tse (xün zi), insanın doğası konusunda, çağdaşı Mensiyüs un görüşünün tam tersini ileri sürmüştür. "İnsan doğuştan kötüdür. İyiliği yapmacıktır. Çünkü insan, doğar doğmaz isteklerle dolar, çıkarını düşünür. Bunların ardında koşunca da kavga gürültü başlar, hoşgörü ve iyilik biter. İnsan doğar doğmaz gözüyle ve kulağıyla renkleri, sesleri algılar, isteklenir, bunların ardında koşunca da düzensizlik ve edepsizlik olur, töre ve doğruluk kalmaz...

Eski Yunan devlet adamı ve düşünür. Bireyin eğitiminde baskıcı yöntemin gereğini savunmuştur. İÖ 5.yy’ın ortalarında doğmuş, 404 ya da 403’te Pire’de ölmüştür. Kritias çok yönlü bir insandır. Aynı zamanda bir oyun yazarı, müzisyen ve düşünürdür. Aslında meslekten bir Sofist değildir. Sosyal konumu ve doğumu böyle bir şeye izin vermemektedir. Bununla birlikte o Sofistlerin bir öğrencisidir ve onların görüşlerinin pratik olarak hayata geçirilişini temsil etmektedir. Atina demokrasisinden, bu...

Geç dönem sofistlerinden Lykophron Yeni Çağ'da Thomas Hobbes'un ortaya atacağı insanın doğal durumdan medeni duruma geçiş süreci ile ilgili kuramın, yani toplumsal sözleşme kuramının ilk temsilcisidir. Lycophron insanın toplum öncesi zamanında herhangi bir ahlak kuralı ya da yasanın olmadığını, sitenin doğal olarak değil, insanların ortak bir sözleşmesi ile ortaya çıktığını söylemektedir. Sofistler arasında Yeniçağ siyaset felsefesinde karşımıza çıkan doğal durum-medeni durum ayrımı ve...

Eski Yunanlı sofist düşünür ve siyaset adamı. Platon’un Gorgias diyaloğunda yer alır. Yaşadığına ilişkin tek bilgi, Platon’un Gorgias adlı diyaloğunda yer alan kişilerden biri olmasıdır. Sofist bir devlet adamı olan Kallikles, diyalogda, düşünce birliği ettiği Thrasymakhos ile birlikte Sokrates’in anlayışına karşı görüşler ileri sürer. Sokrates’in, devlet yöneticilerinin adil olmaları gerektiği yolundaki düşüncesini benimsemez. Platon onu, yapıtta “Hak daha güçlünün çıkarından başka bir şey...

Doğa-yasa zıtlığını ele alan ve ondan adaletin ne olduğu sorunu ile ilgili olarak daha da radikal bir sonuç çıkaran diğer sofistlerden biri, Thrasymakhos'tur. Onun hakkındaki bilgiyi de yine Platon'dan edinmekteyiz. Platon'un Devlet'inin birinci kitabında Sokrates'in ana muarızı olarak karşımıza çıkan Thrasymakhos'un Khalkedon'lu (Kadıköy) olduğu anlaşılmaktadır. Hayatının büyük bir kısmını Atina'da geçirmiş ve daha sonra yine doğduğu yere dönerek orada ölmüştür. Atina'daki kalış tarihi ve...

Elis'li bir filozof olan Hippias da Prodikos gibi 5. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Kendisine birçok eserler izafe edilmiştir. Ancak bu eserlerden hemen hemen hiçbiri elimizde değildir. Platon'un iki diyalogu, Büyük Hippias ve Küçük Hippias, onun adını taşır. Ancak bu iki diyalogda ve yukarda işaret ettiğimiz gibi Protagoras diyalogunda karşımıza önemli bir düşünür olarak çıkmaz. Yeni-Platonculuğun önemli bir ismi olan Proclos, Euklides Şerhi'nde onun dairenin dörtgenleştirilmesi ünlü...

İlk dönem veya eski dönem Sofistleri diye adlandırılan grubun Protagoras ve Gorgias dışındaki diğer iki üyesi Prodikos ve Hippias'tır. Keos'lu Prodikos İÖ. 5. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Başarı gösterdiği ve tanındığı alan dilin ve terimlerin dikkatli bir şekilde kullanılması alanıdır. Platon Yunan gramerinin temellerini atan kişinin Protagoras olduğunu söylemektedir. Kelimelerin cinsleri ve kipler (dilek, emir, soru) konusunda ilk ayrımları yapan Protagoras'tır. Prodikos'un...

Hayatı ve Eserleri Gorgias, M.Ö. 5. yüzyılda yaşamış olan önemli sofist düşünürdür. Leontioni'de Sicilya'da doğmuştur. Platon’un diğer ünlü bir diyaloguna adını verdiği Gorgias’ın hayatı hakkında da Protagoras’ınkinden daha fazla şey bilmemekteyiz. Onun da Atina doğumlu olmadığını, hayatının büyük kısmını Atina dışında geçirdiğini, İÖ. 480’lerde doğduğunu ve çok uzun bir ömür (105 ile 110 yıl arasında) sürdükten sonra 380’lerde öldüğünü biliyoruz. Aslen Güney İtalya’da, Leontinoi’da...

Hayatı ve Eserleri Sofistlerin hayatları ve eserleri hakkında birinci elden sahip olduğumuz bilgiler son derece azdır. Bu durum onların en ünlüleri ve muhtemelen Sofistik geleneği başlatan Protagoras için de geçerlidir. Onun Demokritos’la aynı şehirde, yani Abdera’da doğduğu, hayatının bir kısmını ise Teos’ta geçirdiği söylenmektedir. O halde Sokrates-öncesi döneme ait diğer büyük Yunan düşünürleri gibi Protagoras da gerçekte Atinalı değildir (Yeri gelmişken Sokrates-sonrası döneme ait...

Leukippos ve Demokritos ile birlikte Sokrates öncesi Yunan Doğa Filozofları’nın son iki büyük temsilcisi ile karşılaşmaktayız. Onların temsil ettikleri atomcu doğa felsefesi veya atomculuk da, yine Thales’ten başlayarak sözünü ettiğimiz zamana kadar devam eden, esas olarak varlık ve oluş problemini merkeze alan bir felsefe anlayışının en son örneğini oluşturmaktadır. Öte yandan, daha özel olarak atomculuk daha önce sözünü ettiğimiz çoğulcu materyalizm hareketi içinde yer alır ve bu grubun...

Çoğulcu materyalistlerin ilki, Empedokles'tir. Onun gerek kişiliğinde, gerekse sisteminde çeşitli ve farklı yönelimleri zengin bir biçimde birleştiren ilk büyük eklektik (telifçi) filozof olduğunu söyleyebiliriz. O aynı zamanda şair, kahin, peygamber, devlet adamı, hekim ve filozoftur. Öte yandan Empedokles'in sisteminde Parmenides, Herakleitos, Pythagoras ve Miletli filozofların etkileri görülmektedir. HAYATI, KİŞİLİĞİ VE ESERİ Empedokles'in doğum ve ölüm tarihi kesin olarak...

Felsefe tarihinde iki ünlü Zenon vardır. Bunlardan birincisi ve bura da inceleyeceğimiz Parmenides'in öğrencisi ve izleyicisi olan Elealı Zenon, diğeri ise Stoa okulunun kurucusu ve İÖ 3. yüzyılda yaşamış olan Kıbrıslı Zenon'dur. Parmenides'in öğrencisi olan Elealı Zenon'u Aristoteles diyalektik diye adlandırdığı bir akıl yürütme usulünün kurucusu olarak takdim eder. Aristoteles'e göre diyalektik; kesin ve zorunlu öncüllerden hareketle, kesin ve zorunlu sonuçlara varan apodiktikten veya...

Parmenides varlığın olmadığı, oluşun var olduğu ve her şeyin oluş içinde bulunduğu görüşüne karşı çıkarak, varlığın var olduğu, buna karşılık oluşun olmadığı, çünkü mümkün olmadığı görüşünü kesin ve bilinçli bir biçimde ortaya atan ilk filozoftur. O halde eğer Miletlilerin doğa felsefesi Herakleitos’ta varlığın inkarıyla sonuçlanmışsa, Parmenides’te de oluşun inkarıyla sonuçlanacaktır. Herakleitos Parmenides çatışması, Milet filozoflarının tek bir ana madde kabul ederek hem varlığı, hem...

İÖ 570'li yıllarda doğmuş ve yine Yunanlıların yerleşmiş olduğu Batı Anadolu'dan çıkmış olan Ksenofanes (Xenophanes), Elea'yı kendine yurt edininceye dek şiir ve şarkı yazan ve söyleyen gezgin bir ozan olarak yıllarca Yunan kentlerini birer birer dolaşmış ve sonunda Elea'daki filozof okulunun kurucusu olmuştur. Ksenofanes'ten kalan metin parçaları daha çok felsefe içerikli, öğretici ve eğitici olduğu sanılan büyük şiirlerden kopmuş bölümler ve dizelerdir. Pythagoras'tan sözeden...