Filozoflar

Mohammed Arkoun, Cezayirli bir düşünürdür (Kâbiliyye, 1929). Filoloji ağırlıklı olarak yaptığı yüksek öğrenimini Paris'te de sürdürmüştür. Hicri IV. Asırda Arap Hümanizmi: Bir Filozof ve Tarihçi Olarak İbn Miskeveyh (1970) başlıklı doktora çalışması, onun bilim ve felsefe dünyasında ilk kez adının duyulmasını sağlamıştır. Arkoun'un çalışmalarındaki çeşitlilik ve ilgi alanlarının çokluğu, kendisinin teolog, tarihçi, antropolog ve filozof olarak değerlendirilmesine imkân vermektedir. Muhammed...

Eski Yunanlı bilgin, düşünür ve devlet adamı. Matematiksel mekaniğin kurucusudur. Doğum tarihi: MÖ 428, Taranto, İtalya Ölüm tarihi ve yeri: MÖ 347, Taranto, İtalya Etkilendiği kişi: Filolaos Okul: Pisagorculuk Kitaplar: Pseudo-Archytas über die Kategorien: Texte zur griechischen Aristoteles-Exegese Etkilenenler / Etkiledikleri: Menaechmus, Evdoksus Güney İtalya’da Tarentum kentinde doğdu. Pythagorasçı olduğundan, İtalya’da Pythagorasçılar’a karşı bir tepki gelişince Yunanistan’a kaçmak...

Eski Yunanlı düşünür. Anaksagoras’ın özdekçi kuramını yeni bir yorumla geliştirmiştir. Doğum Yeri ve Tarihi: Milet veya Atina, Mö 5.yy Okul: Çoğulculuk Okulu Etkilendiği kişi: Anaksagoras Bölge: Batı felsefesi Çağ: Antik Çağ felsefesi Kardeşleri: Hirodes Antipa Doğum yılı ve yeri bilinmemektedir. Miletli ya da Atinalı olduğu söylenir. Yaşamı konusunda kaynakların verdiği bilgiler birbirini tutmaz. Anaksagoras’ın öğrencisi olduğu, öğretmeninin ölümünden sonra okulun başına geçtiği ileri...

Eski Yunanlı bilge. Kuşkucu Orta Akademia’nın kurucusudur. Doğum tarihi: MÖ 315, Pitane Ölüm tarihi ve yeri: MÖ 240, Atina, Yunanistan Çağ: Antik Çağ felsefesi Etkilendiği kişi: Platon, Phyrrhon, Theophrastus, Polemon, Crantor Etkilenenler / Etkiledikleri: Lacydes of Cyrene, Karneades, Clitomachus, Philo of Larissa Okullar: Platonculuk, Academic skepticism Aeolia bölgesinde, Pitane’de (Çandarlı) doğdu. Önce Ksantos’tan müzik öğrenimi gördü, bir süre sonra Atina’ya gitti, Aristoteles’in en...

1511 yılında İtalyan ressam Rafael (1483-1520) Roma’da “Atina Okulu” adı verilen büyük bir duvar resmi yaptı. Düzinelerce ünlü Antik Yunan filozofunu resmeden eserin merkezinde iki ünlü tarihi kişilik durmaktadır: Platon (MÖ 429-347) ve onun en parlak öğrencisi Aristoteles (MÖ 384-322). Ünlü duvar resmi Vatikan’a yerleştirildi. Bu durum iki düşünürün Batı düşünce geleneğinde oynadığı merkezi rolü sembolize etmektedir. Öğretmeni ile birlikte Aristoteles, tarihin en etkili filozofları...

Aristippos M.Ö. 435-350 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Yunan filozofu, Kirene okulu olarak bilinen akımın kurucusudur. Kuzey Afrika'da Kirene kentinde doğduğu için, akim bu adıyla anılıyor. Aristippos, fenomenalist ve kuşkucu bir filozof olmanın yani sıra, aynı zamanda hazcılığın önde gelen savunucularındandır. Görünüşlerin ötesinde bir gerçekliğin bilinemeyeceğini savunması nedeniyle, Pironist kuşkuculuğa en yakın filozoflardan birisi olan Aristippos Sokrates'in ve Platon'un...

Aristeides ilk Hıristiyan apolojistlerindendir. Milattan sonra ikinci yüzyılda yaşamış olup, Hıristiyan İmanı için Savunma adını taşıyan apolojisiyle tanınır. Apolojisinin temel amacı, yalnızca Hıristiyanların doğru bir Tanrı telakkisine sahip olduklarını göstermektir. "Tanrı'nın evreni yaratan ve şimdi yöneten, kendi kendisiyle aynı varlık olduğunu" öne süren eserinin önemli bir bölümünde, o, doğal teolog tavrıyla, Yunan ve Mısırlıların tanrılarını, Yunan ahlâk anlayışını eleştirmiştir. O...

Roberto Ardigò, İtalyan pozitivizminin en önemli şahsiyetlerinden biri olup, 1828 yılında Cremona'daki Casteldidone kentinde doğmuştur. Aldığı din eğitiminin ardından bir Katolik rahip olarak görev yapmaya başlayan Ardigò, bununla birlikte 43 yaşındayken, inançlarıyla ve özellikle de insan bilgisinin duyumla başladığı, bu bilginin kökeninde duyumun bulunduğu kanatiyle —-ki bu onun anlattığına göre, bir gülün kırmızı rengine bakarken, zihninde birden bire oluşan bir kanaatti— artık...

Karl-Otto Apel adı, her ne kadar bazen eleştirel öğreti ile birlikte anılsa ve onun felsefi anlayışı önemli noktalarda Habermas ile benzerlik taşısa da (bunlara Apel'ın 1972'den beri Frankfurt Goethe Üniversitesi'nde felsefe öğretiyor olmasını da katabiliriz), o Frankfurt Okulu'na ait bir düşünür değildir. Dolayısıyla Horkheimer, Adorno, Marcuse ve Benjamin gibi düşünürlerin onun üzerinde esaslı bir etkisi olduğunu iddia etmek oldukça güçtür. Apel öğrencilik yılları ve meslek hayatından...

Antisthenes sadece Sokratik düşünce geleneğinin değil, fakat Grek felsefesi ve hatta etik düşünce tarihinin önemli bir düşünürüdür. Platon'un yakın çağdaşı olan Antİsthenes'in önemi, onun Sokrates'le olan özel ilişkisinden kaynaklanır. Sokrates'in yakın çevresinde yer almış ve ölümünden sonra da, onun en sadık izleyicilerinden olmuştur. Kuruculuğu zaman zaman hatalı bir biçimde Sinoplu Diogenes'e verilen Kinik Okul'un gerçek kurucusu olduğu, ve bu okulun bütün Sokratik okullar arasında...

Antiokhos Akademi'nin veya Platonculuğun tarihinde bir yönüyle küçük ve dolayısıyla göz ardı edilebilecek, fakat bir yönüyle de oldukça önemli bir yer işgal eder. Sıradanlığı ve önemsizliği, özgün bir öğreti veya Platonik sistemi onun ruhuna uygun bir tarzda geliştirmek yerine, idealist ve materyalist öğretileri eklektik bir tarzda bir araya getirmesinden kaynaklanır. Buna karşın, önemi Akademi'de Arkesilaos, Carneades ve Philon'un şüpheciliğinden sonra, yeniden Platon'a, dolayımlı bir...

Aziz Anselmus (1033-1109), Ortaçağ düşüncesinin fakat özellikle de erken Skolastiğin, Patristik felsefenin büyük filozofu Aziz Augustinus’un adıyla, “ikinci Augustinus” diye anılan en önemli filozofudur. Bununla birlikte, Anselmus yalnızca Ortaçağ felsefesinin değil fakat bütün bir felsefe tarihinin, adı çok sıklıkla anılan, önemli filozoflarından başında gelir. Anselmus’a bu yaygın şöhreti kazandıran şey ise hiç kuşku yok ki onun Tanrının varoluşuyla ilgili ünlü “ontolojik argümanı” veya...

Gertrude Elizabeth Margaret Anscombe, sadece analitik felsefenin değil, fakat çağdaş etik düşüncenin de önemli isimlerinden biri olan İngiliz filozoftur. Çağdaş düşünceye birçok yönden ya da noktada katkı yapan Anscombe, özellikle Kant sonrası modem etik düşünceye yönelik eleştirileriyle tanınır. 1910 yılında doğmuş olan Anscombe, felsefe eğitimini almış olduğu Oxford ve Cambridge Üniversitelerinde, emekliye ayrıldığı 1986 yılma kadar felsefe hocalığı yapmıştır. O kendi özgün görüşlerini...

Rodoslu Andronikos, Peripatetik filozoflar arasında son derece önemli bir yere sahiptir. O, Lyceum'un 11. başkanı ve onun en önde gelen filozoflarından biri olmasının yani sıra, yayıncılık alanında gösterdiği çaba ile felsefe tarihinin biçimlenmesinde tarihsel bir rol oynamıştır. Kendisi bir skolar ve aynı zamanda da kütüphaneci olan Tyrannion'ın yardımı ve aracılığı ile Aristoteles'in yapıtlarına ulaşan Aristotelesçi Andronikos M. Ö. 60 yıllarına doğru bu eserlerin tam bir baskısını...

John Anderson, 1893 ile 1962 yılları arasında yaşamış, İskoçya doğumlu çağdaş Avustralyalı filozoftur. Onun politik bakımdan radikal biri olan babası, bir özel okulda müdürlük yapmaktaydı. Lanarkshire'daki Stonehouse kentinde doğan ve Hamilton Akademisiyle 1911 yılında girdiği Glaskow Üniversitesi'nde. eğitim gören Anderson, önceleri esas olarak matematik ve fizikle meşigul oldu; felsefeyle ilgilenmeye ise, kısmen ağabeyi William'm, kısmen de Glaskow'daki bir okutmanın etkisiyle başladı...

İyonya Okulu’nun sonuncu filozofu Anaksimenes’tir. Hayatıyla ilgili olarak günümüze pek fazla bilgi ulaşmayan Anaksimenes (MÖ 585-525) de tıpkı Thales ve Anaksimandros gibi bir bilim adamı –ya da astronom– filozoftur. HAYATI VE ESERi Anaksimenes, Milet Okulu'na mensup filozofların sonuncusudur. Onun Anaksimandros'tan hiç olmazsa bir kuşak daha genç olduğu anlaşılmaktadır. İÖ 585-528 yılları arasında yaşamış olduğu hesaplanmaktadır. Anaksimandros gibi onun da Doğa Üzerine adını taşıyan bir...

İyonya Okulu'nun ikinci filozofu, Thales’in öğrencisi ve dostu olan Anaksimandros’tur. Hakkında pek az şey bildiğimiz Anaksimandros’un hayatıyla ilgili en önemli bilgi, onun rasyonel düşünce ve faaliyette yazılı geleneği başlatmış olmasıdır. Buna göre, hiçbir şey yazmayan, yazılı bir şey bırakmayan Thales’ten farklı olarak, Anaksimandros (MÖ 610-546) varlıkla ilgili düşüncelerini ya da felsefi spekülasyonlarını kâğıda dökmüş ve bundan sonra bütün doğa filozoflarında bir örneğine...

Çoğulcu materyalistler içinde göreceğimiz ikinci önemli isim, Anaksagoras'tır. Onun Empedokles'ten önce doğmuş olduğu, ancak zihinsel olgunluk ve eseri bakımından Empedokles'ten daha sonra kendisini göstermiş olduğu anlaşılmaktadır. Anaksagoras ana madde ve ilk hareket ettirici neden öğretisinin özgünlüğüyle dikkatimizi çekmektedir. Empedokles'ten, ana maddelerin sayısını dört değil sonsuz olarak almasıyla ayrılmaktadır Buna karşılık Empedokles'in iki hareket ettirici nedeninin sayısını...

Anton Wilhelm Rudolph Amo, Afrika felsefesinin en ilginç ve de en önemli düşünürlerinin, hiç kuşku yok ki başında gelir. Bu da, tamamen onun geleneksel kökenlerinden şu ya da bu şekilde koparak, Batı tarzı evrensel bir felsefeyle uğraşmasından kaynaklanmaktadır. 1703 yılında Gana'nın Axim kentinde dünyaya gelen Amo, dört yıl süreyle ülkesinde yaşadıktan sonra, bölgede bulunan Hollanda şirketinin rahibi tarafından vaftiz edilip, bir Hıristiyan gibi yetiştirilmek ve eğitilmek üzere...

Ammonios Sakkas'ın yaşadığı yıllara ilişkin kesin bir tarihlendirme söz konusu olmamakla birlikte, onun M. S. III. yüzyılın başlarında (yaklaşık olarak 175-250) yaşadığı kabul edilmektedir. Kendisine 'hamal' (bagman) anlamına gelen Sakkas takma adı verilmiştir. Ammonios Sakkas İskenderiye'de yaşamış ve orada uzun yıllar dersler vermiştir. Hıristiyan bir aileden gelmekle birlikte, onun antik felsefe geleneğine bağlı kaldığı ve Hıristiyanlığı asla benimsemediği söylenir. Buna karşın kilise...

Louis Althusser, Marksizme yaptığı katkılarla ve bu konudaki görüşleriyle önemli etkiler yaratan çağdaş Fransız filozofudur. 16 Ekim 191S'de Birmandreis'te (Cezayir) doğan, geç kapitalizm döneminin Marksist filozofu olup, ilk önemli yapıtlarını 1960'11 yılların ilk yarısında veren Althusser, daha sonra büyük ölçüde Quartier Latin Praksisi'nin etkisi altında tezlerinin önemli bir bölümünü geri aldığını ve yapısalcı bir Marksizm üretme girişiminin yanlış bir değerlendirmeye dayandığını...

Johannes Althusius 1557 ve 1638 yılları arasında yaşamış hukuk ve politika filozofudur. Wetphalia eyaletindeki Wittgenstein-Berleburg ilçesinin bir köyü olan Diedenshausen'de doğan Althusius'un, ilk gençliğiyle ilgili olarak, pek az şey bilinmekle birlikte, onun bir çiftçinin oğlu olduğu olgusu genel bir kabul görür. O, 1581 yılından itibaren Köln'de Aristoteles çalışmaya başlamış, sonradan da Basel'de Roma hukuku okumuştur. İsviçre yaşam tarzıyla ilgili deneyiminin kendisini özgürlük...

William Payne Alston 1921 doğumlu çağdaş Amerikan analitik düşünürüdür. Felsefi teoloji dışında, dil felsefesi, epistemoloji, felsefi psikoloji ve erken modern felsefeyle de ilgilenen Alston, Reid, Hegel, Whitehead, Austin, Sellars ve Wittgenstein'dan etkilenmiştir. O, Chicago Üniversitesi'nde yetişmiş, 1952 yılından itibaren de farklı Amerikan Üniversitelerinde profesörlük görevinde bulunmuştur. Alston'un temel eserleri şunlardır: Philosophy of Language (1964), Divine Nature and Human...

Ferdinand Alquié 1906-1985 yılları arasında yaşamış Fransız gerçeküstücü filozof ve düşünce tarihçisidir. Metafizikten başka modern felsefenin tarihiyle de ilgilenen Alquie felsefede en çok Platon, Descartes ve Kant'tan etkilenmiştir. O önce 1940 ve 1947 yıllan arasında liselerde felsefe öğretmenliği yapmış, sonraki otuz yıl boyunca Sorbonne'da felsefe profesörülüğü görevinde bulunmuştur. 1975 yılında Fransız Bilimler Akademisi'ne seçilen Alquie'nin temel eserleri arasında Le Desir...

Alkmaion antik Yunan düşüncesinde özellikle Miletli filozoflar tarafından temsil edilen physici veya astronom-filozof tipine karşı, hekim filozof tipiyle seçkinleşmiş bir düşünürdür. Daha önce farklı örnekleri gözlenmiş olan astronomiyle felsefe ve matematikle felsefe arasındaki yakınlaşmalara karşı tıpla felsefeyi birbirine çok yaklaştırmış ve dolayısıyla, bir yandan empirik araştırmaların bir yandan da cesur genelleme ya da spekülasyonların ilginç bir sentezini ortaya koymuştur. Onun...

Antonio Aliotta (1881-1964) Palermo'da doğmuş ve Padua'yla Napoli Üniversitelerinde hocalık etmiş çağdaş İtalyan filozofudur. Kariyerinin başlarında daha ziyade deneysel psikolojiyle meşgul olan ve bu arada La misura in psicologia sperimentale (1905) adli eseri yayınlayan Aliotta, sonradan hemen tamamen felsefeye yönelmiş ve 1912 yılında, çağdaş felsefeye ilişkin oldukça geniş kapsamlı bir eleştirel çözümlemeyi yayınlamıştır. La reazione idealistica contro la scienza başlığını taşıyan bu...

Ali Sedat, Osmanlı Türk düşüncesinin en önemli mantıkçısıdır. Kısa süren hayatı boyunca, mantığın Türkiye'deki gelişimine önemli katkılar yapan Ali Sedat mantığın Türkiye'de akademik bir disiplin olarak yerleşmesinin hiç kuşku yok ki öncülerindendir. Hayatı ve Eserleri Ahmet Cevdet Paşa'nın oğlu olan Ali Sedat, babasının deyimi ile önceleri matematik ve fizik eğitimi almış, daha sonra bilimlerin ölçütü (mi'yarı) olduğundan dolayı öğrenilmesi daha elzem olan mantık bilimine yönelmiştir...

Samuel Alexander (1859-1938) İngiliz realist metafizikçidir; Sydney, New South Wales'de doğmuş, Melbourne'deki Wesley Kolejinde okumuştur. 1877'de kazandığı burs ile Oxford Balliol Kolejine giren Alexander matematik, klâsikler [Grek ve Latin dilleri, tarihi, yazını, felsefe ve hukuku; özetle uygarlığın ilk devresinin mirası] ve felsefe okudu. 1882'de Oxford Lincoln Kolej'de öğreticiliğe (fellowship) atanıp, böylece Oxford veya Cambridge kolejlerinden birinden göreve atanan ilk Musevî...

Hartley Burr Alexander esas itibariyle Amerikalıların sanat ve kültürü üzerinde yoğunlaşıp idealist bir metafizik geliştirmiş olan çağdaş Amerikan düşünürdür. 1873 ve 1939 yılları arasında yaşamış ve doktorasını 1901 yılında Columbia Üniversitesi'nden almış olan Alexander'in temel eserleri arasında The Problem of Metaphysics (1902), The Mystery of Life (1913), Liberty and Democracy (1918), Nature and Hitman Nature (1923), Truth and Faith (1929) ve God and Man's Destiny (1936) bulunmaktadır...

Saxonyalı Albert 1316-1390 yılları arasında yaşamış bir Hıristiyan bilim adamı-düşünürdür. Paris Üniversitesi'nde kendisine seçkin bir kariyer yapan Albert ayni üniversiteye 1357 yılında rektör olarak atanmıştır. O, 1365 yılında Viyana Üniversitesi'nin ilk rektörü olma onuruna erişmiş, bir sonraki yıl da ölene kadar sürdüreceği Halberstadt piskoposluğu görevine atanmıştır. Albert'in, eserlerinin kendisinden sonraki bilimsel düşünceye yapmış olduğu katkı dolayısıyla, Ortaçağın en özgün...