Filozoflar

Mehmed Ali Aynî, gerek son dönem OsmanlI düşüncesinin, gerekse Cumhuriyet dönemi Türk düşüncesinin hiç kuşku yok ki önemli isimlerindendir. 1868 yılında Manastır'da doğan, babasının ticari işleri sebebiyle ailesinin Yemen'in San'a şehrine taşınması üzerine eğitimine San'a Askerî Rüştiyesi'nde devam eden Aynî, daha sonra Gülhane Askerî Rüştiyesi'nde ilk tahsilini, Mekteb-i Mülkiye'de de lise ve yüksek tahsilini tamamladı. Mülkiye son sınıfındayken Fransızca'dan çevirdiği bir "İstatistik"...

Ayer çağının, özellikle de Anglo-Sakson dünyanın felsefi bilincine çok ciddi ve yoğun bir biçimde katkı yapmış, en azından bu bilincin yaygınlaşması için çok çalışmış olan bir düşünürdür. O sadece Bacon ve Hobbes'la başlayan İngiliz empirist geleneğinin en önemli temsilcilerinden biri değildir, fakat aynı zamanda analitik felsefe geleneğinin en önemli düşünürlerindendir. Zira Ayer her şeyden önce şiddetli metafizik karşıtlığıyla, felsefenin klâsik konularını ve düşünme alışkanlıklarını terk...

Richard Avenarius, (1843-1896) on dokuzuncu yüzyılın ünlü Alman pozitivist filozofudur. Paris'te doğan, Leipzig Üniversitesi'nde eğitim gören Avenarius, 1876'da orada felsefe dalında Privatdozent derecesi almış, bir yıl sonra da Zürich Üniversitesi'ne felsefe profesörü atanarak ölümüne kadar orada ders vermiştir. En iyi bilinen eseri iki ciltlik Kritik der Reinen Erfahrung (1888-1890) [Salt Deneyimin Eleştirisi] adlı kitap olan Avenarius'un bu eseri, kendi tezleri yanında, Lenin'in...

John Langshaw Austin, yirminci yüzyılın en önemli filozoflarından biridir. 1911 yılında İngiltere'de doğmuş ve tüm çalışma yaşamını Oxford'da geçirmiştir, Austin'nin ölümünden sonra yayınlanan Philosophical Papers [Felsefi Yazılar], Sense and Sensibilia ve How to do Things with Words? [Şeyleri Kelimelerle Nasıl Yaparız?] isimli üç kitabı bulunmaktadır. Austin, 20. yüzyılın diğer önemli dil filozoflarından biri olan Ludwig Wittgenstein ile birlikte geleneksel dil anlayışım radikal bir biçimde...

John Austin, hukuksal pozitivizmin Anglo-Sakson ayağını oluşturan en önemli isimdir. Austin'in temsil ettiği hukuk anlayışı, Analitik Pozitivizm ismiyle bilinmektedir. Austin'in ortaya koyduğu analitik pozitivizm, mevcut bir hukuk sistemini belirli bir zamanda var olduğu şekliyle ele almakta ve bu sistemin sahip olduğu temel kavramları çözümlemektedir. Bu çözümlemede ahlâk ve din kurallarına değil, bir egemen tarafından yaratılmış hukuk kurallarına gönderme yapılmaktadır. Amaç, dönemin...

Sri Aurobindo, (1872-1950) çağdaş Hint düşünürlerinin başında gelir. O daha çocukluğundan itibaren İngiltere'de yetiştirilmiş, fakat Hint milliyetçiliğinin ateşi kendisinde uyanır uyanmaz, İngiltere'den memleketine dönerek Hindistan'ı yabancı yöneticilerin zincirlerinden kurtarmayı amaçlayan politik harekete katılmıştır. Bununla birlikte o, kısa bir süre içinde tutuklanarak, hayatını baştan aşağı değiştiren mistik deneyimler yaşadığı, bir Hindu tanrısı olan Krisna'nın görüsüne sahip olduğunu...

Ortaçağ Hıristiyan düşüncesinin en önemli uğraklarından biri de karşımıza her yönüyle büyük bir kafa, önemli bir filozof olarak çıkan John Duns Scotus’tur. Onun analitik düşünme yeteneği ve birçok bakımdan son derece sistematik ve pozitif olan felsefesi, Hıristiyan düşüncesinin birçok problemi için çözüm imkânı sağlamıştır. Platonik-Augustinusçu geleneğin olduğu kadar, Aristotelesçi-Thomist geleneğin de dışında kalan, hatta karşısında duran Duns Scotus (1266-1308), sadece felsefeye yeni...

Yüksek Skolastiğin ilk büyük filozofu, bir filozof ve bir teolog olarak büyük ün kazanmış olan Aziz Bonaventura’dır (1217-1274). Bir filozof olarak Aquinalı Thomas’la aynı düzeyde olduğuna inanılan, mistik teoloji alanında ise eşsiz bir teolog olarak değerlendirilen Bonaventura’nın sisteminde felsefeyle teolojiyi birbirlerinden ayırmak kesinlikle imkânsızdır. Ya da daha doğru bir deyişle, Tanrıyı, ilahi yaratmayı, ruhu ve erdemlerini, Tanrının inayetini, ruhun Tanrıyı doğru yükselişini ve...

Fransız tanrıbilimci ve bilge. Platon ve Aristoteles felsefelerine dayanarak Hıristiyan düşüncesine, us ilkelerinden kaynaklanan yeni bir yorum getirmiştir. Nantes dolaylarında Palais’de doğdu, St. Marcel’ de öldü. (1079-1142) Soylu bir aileden gelen, asker ocağından yetişen, bilimi, yazını seven bir babanın en büyük çocuğuydu. Babasının etkisiyle, daha küçük yaşlarında, bilime karşı büyük bir ilgi duymuştur. Çağın ünlü filozofu, adçılık (nominalizm) çığırının öncüsü Ros- celinus’dan...

Skolastik felsefenin ilk filozofu olan Eriguena (815-877), önemi birkaç bakımdan büyük olan bir Hıristiyan filozofudur. O her şeyden önce 5. yüzyılın Augustinus’u ile 11. yüzyılın Abelardus’u ve Anselmus’u arasında köprü olma işlevi görmüş olan bir filozoftur. Başka bir deyişle, Eriguena hem yaptığı tercümeler ve hem de kendilerinin belirgin etkilerini gözler önüne seren sentezi ya da sistemiyle, önce Augustinus’u ve sonra da Yeni-Platonculuğu Skolastik düşünce sistemine dahil etmiştir...

İslam felsefesinin son döneminin önemli filozoflarından biri de Gazâlî’nin açtığı yoldan yürüyen İbn Arabî’dir (1165-1231). İbn Arabî, Plotinos’un sistemine benzeyen teosofik bir sistem inşa etmek amacıyla, sadece mutasavvıfların değil fakat kelamcı ve filozofların eserlerinden de yararlanan mistik bir filozoftur. “Vahdet-i vücud” teorisini, deyimin kendisini de kullanarak, ilk kez ve açık bir biçimde ifade eden İbn Arabî’nin, İmam Gazâlî’nin attığı adımdan da yararlanarak, İslam düşüncesini...

İşraki felsefenin kurucusu olarak Sühreverdi’nin (1115-1191) önemi, söz konusu mistik felsefenin gerek dini gelenek, gerekse Meşşailik anlamında felsefi gelenekle ilişkisini belirleyerek, onun terminolojisini, kavramsal araçları ve yaklaşımını belirlemesidir. Sözgelimi, o geleneksel felsefenin bilişsel aklının eseri diskürsif bilgiye tamamen karşıt dolayımsız ve sezgisel bir bilgi türünden söz ederken, hakikate ulaşmanın farklı yollarından hareketle, kendisinden önceki âlim ve filozofları da...

Ebu Bekir Muhammed bin Abdal Malik bin Muhammed bin Tufail el Kaisi el-Endülüsi (1106-1186), Endülüslü hekim, hukukçu ve filozof. Latin dünyasında Abentofail olarak da bilinir. Tanınmış İslam filozoflarındandır. Endülüs’teki İslam felsefesinin, üçüncü önemli temsilcisi esas itibariyle İslam Yeni-Platonculuğunun doruk noktasını temsil eden İbn Tufeyl’dir. Toplumdan, toplumun/başkalarının yardımlarından ve dinin kendisinden yardım görmeyen insan aklının Hakikat’in bilgisine nasıl...

Tam adı Ebû Bekr Muhammed bin Yahya bin es-Saig olan İbn Bacce (1095-1138), Batı’da İbn Meserre eliyle kurulan İslam felsefesinin önemli isimlerindendir. Hatta ünlü Müslüman toplum ve tarih kuramcısı İbn Haldun Doğu’daki İslam felsefesinin en önemli isimleri olarak Fârâbî ve İbn Sînâ’yı, Batı’daki felsefenin en seçkin temsilcileri olarak İbn Rüşd ile birlikte, onun adını verir. Gerçekten de felsefesi genellikle Doğu İslam dünyasında gelişip olgunlaşan felsefe geleneğinin bir uzantısı olarak...

İslam felsefesinin ikinci bir ayağı da Kuzey Afrika ve İspanya’da geliştirilmiş olan felsefedir. İslam felsefesi tarihi üzerinde yoğunlaşan araştırmacılar, Endülüs’te felsefenin öncüsü ya da kurucusunun İbn Meserre (883-931) olduğunu kabul ederler. Gerçekten de İbn Meserre, bir yandan mistik ya da tasavvufi felsefesiyle İbn Bacce ve İbn Tufeyl’e, diğer yandan da akıl ile vahyin bağdaşabilirliğine, güvenilir filozoflarla peygamberler tarafından seçilen yolların aynı amaca, Tanrının birliğinin...

Doğu’da Meşşai felsefenin son örneklerinden biri, çok yönlü filozof kimliğine rağmen, daha ziyade etiğiyle kendisini göstermiş olan İbn Miskeveyh’tir. Felsefesini büyük ölçüde Yunan düşüncesine dayandıran İbn Miskaveyh felsefede eklektik bir yaklaşım benimsemişti. Yunan felsefesini her ne kadar İslami problemlere uygulamış olsa da felsefeyi belli ölçüler içinde de olsa dönüşüme uğratmak için dini pek fazla kullanmadı. Bundan dolayı, Fârâbî Okulu’na mensup İslami bir hümanist olarak nitelenen...

İbn Sînâ (980-1037) asıl adı Ebû Ali el-Hüseyn İbn ‘Abd-Allah İbn Sînâ olan, buna mukabil Ortaçağ Hıristiyan dünyasında Avicenna adıyla tanınan büyük İslam filozofudur. Uygarlık tarihinin en büyük mucizesinin peygamberlerin bir dinin şemsiyesi altında milyarlarca insanı toplaması, pek çok medeniyete derinden etki etmesi olduğunu bildiren araştırmacılar, Musa’nın, İsa’nın, Muhammed’in Musevilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet açısından yaptığının bir benzerini İbn Sînâ’nın İslam kültürü için...

İslam felsefesinin en önemli kurucu filozoflarından biri de dünyanın “en büyük filozoflarından biri olarak” değerlendirilen Fârâbî’dir. Talihsizliğinin İbn Sînâ gibi bir filozofun gölgesinde kalmak olduğu bildirilen Fârâbî (870-950) özellikle mantık, metafizik ve politika felsefesi alanındaki çalışmalarıyla ve klasik siyaset felsefesini İslam’la olabildiğince uyumlu hale getirmeye yönelik çabalarıyla seçkinleşmiştir. Fârâbî’nin tam adı Ebû Nasr Muhammed İbn Uzlug Tarhân olup, o Batı’da...

İslam felsefesinin önemli bir diğer önemli filozofu da Platoncu çizgide yer almakla birlikte, onun gerisine, atomcularla Pythagorasçılara kadar giden doğalcı filozof Ebu Bekr Muhammed İbn Zekerriyya el-Râzî’dir (864-925). Buna göre, İslam düşüncesinde Tabiîyyun akımının önderliğini yapan Râzî, İslam akaidine aykırı bir görüş ortaya koymasının yanı sıra, Aristoteles felsefesine olan hasımlığıyla ün kazanmıştır. Onun büyük önemi doğalcılığıyla İslam felsefesinin üzerinde yükseldiği entelektüel...

Ebu Yusuf Yak’up bin İshak el-Kindî (800-873), etnik anlamda ilk Arap, kültürel manada da ilk İslam filozofu olduğunda ortaklaşılan, oldukça önemli bir filozoftur. Bir diğer deyişle, İslam felsefesinin ilk oluşum veya formasyon dönemi içinde yer alan Kindî, İslam’ın ilk yaratıcı felsefe yazarı ya da filozofu olarak kabul edilir. Buna göre, onu ilk yaratıcı İslam filozofu yapan özellikler birden fazladır: Bir kere onun her şeyden önce oluşum halindeki İslam düşüncesine özellikle terminoloji...

Patristik felsefenin son döneminin oldukça önemli, baştan sona kayda değer bir diğer filozofu de Anicius Manlius Severinus Boethius’tur. (MS 480-524) Onun Hıristiyan Ortaçağı’nın düşünce dünyasında, bir teolog ve filozof olarak birkaç yönden büyük bir önem ya da değer taşıdığı söylenebilir. Bir kere onun her şeyden önce, felsefeden şimdiye büyük ölçüde ve hemen hemen yalnızca Platonik felsefeyi anlayan Ortaçağ düşüncesine Aristoteles’i temelde mantık öğretileriyle tanıştırmış; 11. ve 12...

Aeropagiteli Dionyssos, MS 5. yüzyılın sonlarıyla 6. yüzyılın başlarında eser vermiş Yeni-Platoncu bir Hıristiyan âlimi ya da teologu olarak geçer. Gerçek kişiliğini gizlemesinin ve dolayısıyla kendini takma bir adla ifade etmesinin nedeni, muhtemelen ortodoks olmayan görüşleridir. (a) Birlik ve Çokluk Problemi Dionyssos’un ilk ve en önemli işi Yeni-Platoncu felsefeyi Hıristiyanlaştırmak olmuştur. O, bunu yaparken, öncelikle Parmenides’ten başlayıp Plotinos’a kadar uzanan felsefe...

Patristik felsefenin altın çağının ikinci önemli filozofu Kitab-ı Mukaddes üzerine yazdığı şerhler ve sistematik teoloji alanında kaleme almış olduğu ilk eser ile tanınan Origenes’tir (185-254). Sadece bir teolog değil fakat felsefeciliği ve bu arada Yunan felsefesine ilişkin derin bilgisiyle de ün kazanan Origenes, Hıristiyanlığın kutsal üçleme, İsa’nın insanları kurtarmak üzere kendini feda etmesi, Tanrının inayeti ve cisimleşme gibi temel inanç ya da dogmalarını felsefi bir görüşle ve hem...

Patristik felsefenin olgunluk dönemi veya Altın Çağı’nın ilk önemli filozofu, Titus Flavius Klemens ya da İskenderiyeli Clement’tir. 150-219 yılları arasında yaşamış olan Clement aklı inanca, felsefeyi dine tabi kılan ve daha sonra Aziz Augustinus ve Aziz Anselmus’ta ön plana çıkacak olan credo ut intelligam (anlayabilmek için inanıyorum) tavrının ilk örneğini gözler önüne sermişti. Hıristiyanlığa sonradan dönen Clement, aslında dönemin en önemli entelektüel merkezi olan İskenderiye’de daha...

Patristik felsefenin en etkili, önemli ve hiç kuşku yok ki en büyük filozofu, Batı Ortaçağı’nın Aquinalı Thomas’ın Hıristiyan felsefesine damgasını vurmaya başladığı 13. yüzyılın sonlarına kadar en büyük otoritesi olan Aziz Augustinus’tur (MS 354-430). Aydınlanma teorisiyle Platon’un anımsama teorisini hatırlatan, Descartes’ın “doğal ışık”ında ve Malebranche’da yaşayan, Reformasyon’da etkisi çok fazla hissedilen, kötülük problemi ve insan özgürlüğüne ilişkin çözümleri bugün bile kabul gören...

Seyyid Muhammed Nakib el-Attas, Malay-İslam kültür havzasının önde gelen düşünürlerindendir. O Batı kültürünü konu alan ciddi tahlilleri, seküler dünya görüşüne yönelik eleştirileri ve hepsinden önemlisi bilginin İslamîleştirilmesi tezi ya da çalışmalarıyla çağdaş İslâm düşüncesi içinde önemli bir yer tutar. Hayatı ve Eserleri Attas 5 Eylül 1931 tarihinde Endonezya'nın Java eyaletine bağlı Bogor şehrinde dünyaya geldi. Eğitimine geleneksel İslâmî bilimler ve Maley tarihi ve edebiyatı ile...

Athenagoras da Milattan sonra ikinci yüzyılda yaşamış olan Hıristiyan apolojistlerdendir. Hayatı hakkında pek fazla bir şey bilinmeyen Athenagoras'ın Atinalı bir filozof olduğu ve sonradan Hıristiyanlığa döndüğü anlatılır. O da, bir inanç sistemi ve yaşam tarzı olarak Hıristiyanlığı savunmak, Hıristiyanları ahlâksızlık ve devlete itaatsizlikle suçlayan putperestlerin iddialarına karşı çıkmak ve bu arada Hıristiyan inancıyla ibadet ilkelerini Yunan ve Roma dünyasına yaymak için, 177 yılında...

Alman felsefe tarihçisi. Çağdaş Nominalizm’in öncülerindendir. Doğum tarihi: 18 Şubat 1880, Berlin, Almanya Ölüm tarihi ve yeri: 22 Ekim 1948, Stokholm, İsveç 18 Şubat 1880’de Berlin’de doğdu. Prusyalı soylu bir aileden geliyordu. Babası generaldi. Berlin’de başladığı yükseköğrenimini Münih’te sürdürdü. Felsefe dışında zooloji ve matematik dersleri de alarak geniş bir bakış açısı edindi. Münih Üniversitesi’nde önce doçent, sonra profesör oldu. Giessen Üniversitesi’nde görevli bulunduğu...

Fransız tanrıbilimci ve filozof. Jansenci Okul’ un ileri gelenlerindendir. Doğum tarihi: 6 Şubat 1612, Paris, Fransa Ölüm tarihi ve yeri: 8 Ağustos 1694, Brüksel, Belçika Kardeşleri: Marie Angélique Arnauld, Henri Arnauld, Agnès Arnauld Eğitim: Collège de Calvi, Sorbonne, Collège de Lisieux Felsefe Okulu: Rasyonalizm, Augustinianizm, Jansenizm, Kartezyanizm Etkilendiği kişi: Augustine, Cornelius Jansen, Aquinas, René Descartes, Bernard of Clairvaux, Estius, Thomas Bradwardine...

Avustralyalı düşünür ve filozof. Avustralya Özdekçiliğinin başlıca temsilcilerindendir. Doğum tarihi: 8 Temmuz 1926, Melbourne, Avustralya Ölüm tarihi ve yeri: 13 Mayıs 2014, Sydney, Avustralya Etkilendiği kişi: John Anderson Çağ: 20. yüzyıl felsefesi Eğitim: Sidney Üniversitesi, Oxford Üniversitesi Avustralya’da doğdu. Sydney, Oxford ve Melbourne üniversitelerinde öğrenim gördü. 1954’ten başlayarak Londra ve Melbourne üniversitelerinde öğretim üyeliğinde bulundu. 1964’ten emekli olduğu...