Filozoflar

27 Temmuz 1656 tarihinde Amsterdam’daki küçük bir Yahudi cemaati, aralarındaki bir sapkını içlerinden sürgün etmeye karar verdi. Yirmi dört yaşındaki zanlı Baruch Spinoza’ydı (1632-1677). Ne olduğu açıkça belirtilmeyen canavarca eylemlerle suçlanıyordu. Kısa süre içinde doğduğu şehri terk etmek zorunda bırakıldı. Daha sonra Hollanda’daki Hıristiyan çoğunluğun da tepkisini çekecek olan Spinoza, bir ateist olarak tanıtıldı ve kendi kuşağının en çok nefret ettiği insanlardan biri oldu. Buna...

İngiliz filozof Thomas Hobbes (1588-1679), geometriden tarihe kadar çok farklı alanlarda çalışmalar yürütmüştür. Günümüzde daha ziyade 1651 yılında yazdığı Leviathan adlı eseri ile tanınmaktadır. Toplumsal sözleşme kavramını açıklayan kitabın, Batı siyaset felsefesi üzerinde büyük etkisi olmuştur. Hobbes, kitabını İngiltere İç Savaşı’nın hemen ardından yazar. Temel iddiası, anarşinin önlenmesi için bireylerin gönüllü olarak güçlü bir hükümeti tercih edecekleri yönündedir. Bu toplumsal...

Fizikçi, matematikçi ve filozof olan Rene Descartes (1596-1650), modern felsefenin kurucuları arasında yer almaktadır. Batı düşünce tarihinde bir döneme damgasını vurmuştur. Descartes kendinden önce gelen fiozofların hepsinin ilerisine geçerek Antik Yunan düşünce geleneğine eleştiriler getirmiş ve daha sonra modern felsefeyi oluşturacak olan fikirlerin temelini atmıştır. Fransa’daki La Haye şehrinde doğan Descartes, önde gelen bir yargıcın oğluydu. Annesi, Descartes henüz bir yaşındayken...

Niccolo Machiavelli’nin (1469–1527) ölümünün ardından Roma Katolik Kilisesi onun kitaplarını yasakladı. Önde gelen filozoflar onun politika ve devlet ile ilgili düşüncelerini ahlaken yanlış ve geçersiz ilan ettiler. 20. yy’da bile bir yorumcu, onu “gelmiş geçmiş en kötü adam” olarak tanımlarken hiç de rahatsızlık duymuyordu. Bir diplomat ve bürokrat olan Niccolo Machiavelli, siyaset felsefesinin en tartışmalı kitaplarından biri olan Prens’i yazarak eleştirmenlerin öfkesini yüzlerce yıl...

İngiliz Orta çağ filozofu Ockhamlı William’ın (1285-1347) adı, ünlü mantık konsepti “Ockham’ın Usturası”nda yaşamaktadır. William’a göre olası en basit açıklama genelde hep doğru olandır. Filozof, Hıristiyan teolojisinden fizik ve epistomolojiye (bilginin doğasının bilimi) kadar çok çeşitli alanlarda yazılar yazmıştır. William adını, doğduğu köy olan İngiltere’nin güneyindeki Ockham’dan almaktadır. Hayatının erken dönemlerine ilişkin pek az bilgi mevcuttur. Oxford’da eğitim görmüştür. 1306...

Aralarında Aristo (MÖ 384-322) ve Platon’un (MÖ 429-347) bulunduğu Antik Yunan filozoflarınının yeniden keşfedilmesi ile birlikte, 12. ve 13. yy’larda Avrupa’da entelektüel bir uyanış dönemine girildi. Bu dönemde kurulan dünyanın pek çok önemli üniversitesi arasında Cambridge (1209) ve Sorbonne (1257) da bulunmaktadır. 13. yüzyılın bir diğer önemli filozofu da Doctor Mirabilis . [Olağanüstü Bilgin] unvanıyla tanınan meşhur Roger Bacon’dur (1220-1292). Avrupa biliminin uyanışında çok az...

1058 yılında Horosan Tus Şehrinde dünyaya gelen İmam-ı Gazali İlk Öğrenimini Ahmed bin Muhammed er Razikani'den aldı. daha sonra Cürcan şehrine gitti ve Ebu Nasr el İsmali'den dersler aldı. Bu dönemde itikadi düşünce olarak Ebü'i hasan Eş'ari'den ameli görüş olarak Şafii'likten etkilendi. Hocasının vefatı üzerine Büyük Selçuklu Devleti veziri Nizamülmülk ile görüşmeye gitti. Bir toplantı sırasında diğer bilginlere göre daha iyi cevaplar vererek üstünlüğünü kanıtladı. 1091 senesinde Bağdat...

En büyük Hindu filozoflarından biri olan Adi Şankara (788-820) sadece otuz iki yaşına kadar yaşamıştır. Bununla birlikte Hindu düşüncesinin en önemli şahsiyetlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Kısa ömrü boyunca, Hindistan’da uzun zamandır devam eden dini ayrılıkların son bulmasına katkı sağlamıştır. Dört manastır kurmuş ve Hindu teolojisi üzerinde çok büyük bir etki yaratmıştır. Şankara, Güney Hindistan’da doğdu. Ailesi rahipler kastı olan Brahmanlar’a mensuptu. Bir kez okuduğu...

Asıl adı Ebū'l-Velīd Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed ibn Rüşd olan Latince Averroes olarak bilinen İbn-i Rüşd (1126-1198), İber yarımadası İslamiyet’in kontrolündeyken Orta Çağ İspanyası’nda büyüyen dindar bir İslam filozofudur. İronik bir biçimde Hıristiyan dünyasında çok daha etkili olacaktır. Kitapları 13. yy’da felsefe ve teoloji alanında bir devrimin başlamasına neden olmuştur. Bu dönemde İspanya’nın başkenti olan Kordoba’da doğan İbn-i Rüşt, ünlü bir hukukçu ailesinin çocuğuydu...

40 yaşına vardığı sırada Severinus Boethius (480-524) İtalya’nın en saygın ve en güçlü insanları arasında yer alıyordu. Pek çok Antik Yunan filozofunun eserlerini Latince’ye çevirmişti. Kendisine güvenen Kral Theodoric’in (454-526) himayesinde olması ona çok büyük bir yarar sağlamıştı. 523 yılında filozofun hayatı ani bir şekilde değişti. İhanetle suçlanarak tutuklandı. Yargılanmaksızın ölüme mahkum edildi. Kuzey İtalya’da bir hücreye atıldı ve ölümü beklemeye başladı. Zindanda idamı...

Hem güçlü bir Roma imparatoru hem de Stoacı bir filozof olan Marcus Aurelius (121-180) döneminin en önemli felsefi metinlerinden birini yazmıştır. İmparatorun Doğu Avrupa’daki savaşlar sırasında yazdığı Meditations kişisel erdem ve kadere boyun eğmenin önemini vurgulayan Stoa felsefesinin en bilinen metinleri arasında yer almaktadır. Marcus Roma İmparatorluğu gücünün doruğundayken ülkeyi yöneten Beş İyi İmparator’un sonuncusu olarak tanınmaktadır. Pax-Romana ya da Roma Barışı olarak anılan...

Felsefe tarihin trajik bir figürü olan Seneka (MÖ 4-MS 65), İmparator Neron’un (36-78) danışmanı ve öğretmeniydi. Genç imparatoru retorik, politika ve stoacı felsefe alanlarında eğitmiştir. Buna rağmen ihanete uğramış ve ünlü öğrencisi tarafından intihar etmeye zorlanmıştır. Böylece Roma’nın en önde gelen düşünürlerinden birinin kariyeri trajik bir biçimde son bulmuştur. Seneka bugün İspanya sınırları içerisinde yer alan Cordoba’da doğdu. Roma’da prestijli bir akademide eğitim gördü. Genç...

Zevk... Kutsal yaşamın başı da sonu da odur. — Epikür Platon’un (MÖ 429-347) ölümünden sonraki birkaç yüzyıl boyunca Yunan felsefesi iki rakip gruba ayrıldı. Stoacılık hayatın acımasız, acı dolu ve zalim olduğunu söylüyordu. Onlara göre mutluluğa giden tek yol erdemli yaşamak ve maddi zevklerden sıyrılmaktı. Epikürcüler ise rakiplerine şunu söylüyordu: “Hayat kısa. Öyleyse keyfimize bakalım.” Atina’nın dost canlısı, neşeli öğretmeni Epikür (MÖ 341-270) zevki kutsayan felsefe geleneği ile...

Çağının en ünlü hatibi olarak tanınan Cicero (MÖ 106-43) Romalı bir devlet adamı, avukat ve filozoftur. Konuşmalarının gücü ve etkisi ile meşhur olmuştur. Roma tarihinin çalkantılı bir döneminde çeşitli görevlere seçilmiştir. Şehrin kaybolmaya başlayan cumhuriyetçi geleneğini savunurken hayatını kaybetmiştir. Marcus Tullius Cicero, Roma’nın güneyindeki bir kasaba olan Arpinum’da dünyaya geldi. Babası aristokrat sınıfına mensuptu. Latince ve Yunanca eğitim almış, Roma’da felsefe ve hukuk...

Konfüçyüs'ün bütün öğrencileri içinde Çin'de en büyük üne kavuşmuş olanı Meng Tse'dir. (meng zi) Mencius bu adın Latinceleştirilmiş biçimidir. İÖ 371 ile 289 yılları arasında yaşamıştır. İnsan doğası özünde iyi midir, yoksa kötü müdür? Mencius (MÖ 371-289) insanların temelde iyi oldukları düşüncesini savunması ile tanınmaktadır. Yazıları büyük ölçüde filozof ve din adamı Konfüçyus’tan (MÖ 551-479) etkilenmiştir. Mencius’un yazıları Çin felsefesinin temel metinleri arasında yer almakta ve...

Antik Çin filozofu Konfüçyus (MÖ 551-479) tarihin en etkili kitaplarından biri olan Seçmeler’in yazarıdır. Adını taşıyan bir ahlak sistemi kurmuştur. Asya kültürü ve toplum hayatı üzerindeki büyük etkisine rağmen hayatı hakkında pek az şey bilinmektedir. Efsaneye göre Konfüçyus, günümüz Doğu Çin’inde yoksul ama saygın bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Doğduğu yerde o dönem Lu Krallığı hüküm sürüyordu. Bir süre muhasebeci, çoban ve öğretmen olarak çalıştıktan sonra yerel egemenin...

Taoizmin efsanevi kurucusu Lao Tzu’nun gerçekten yaşayıp yaşamadığı tarihçiler arasında devam eden bir tartışma konusudur. Efsaneye göre büyük bilge, MÖ 6. yy’da Çin’de yaşadı. İnsan doğası, ahlak ve hür irade hakkında bir eser olan Tao Te Ching’i yazdı. Bu kitaptaki düşünceler, Asya’nın en önemli dini inançlarından birinin temellerini atmıştır. Aslına bakılırsa Lao Tzu’nun hayatı hakkında hiçbir şey bilinmemektedir. Hayatı ile ilgili boşluk sayısız efsane ile doldurulmuştur. Bunlardan...

Herakleitos'la birlikte, Sokrates öncesi felsefe tarihinde birçok bakımdan ilk olan bazı düşünceleri seslendiren ve bazı bakımlardan kendisinden önceki filozoflardan farklı olan çok önemli bir filozofla karşılaşmaktayız. ilk olarak Herakleitos, yazmış olduğu eserinden elimizde en fazla sayıda fragmentin bulunduğu ilk filozoftur (Diels yayınında 126 fragment). İkinci olarak Herakleitos, kendisinden önce gelen bütün diğer Yunan filozoflarının aksine, bilimin herhangi bir özel alanında...