Saxonyalı Albert 1316-1390 yılları arasında yaşamış bir Hıristiyan bilim adamı-düşünürdür. Paris Üniversitesi'nde kendisine seçkin bir kariyer yapan Albert ayni üniversiteye 1357 yılında rektör olarak atanmıştır. O, 1365 yılında Viyana Üniversitesi'nin ilk rektörü olma onuruna erişmiş, bir sonraki yıl da ölene kadar sürdüreceği Halberstadt piskoposluğu görevine atanmıştır. Albert'in, eserlerinin kendisinden sonraki bilimsel düşünceye yapmış olduğu katkı dolayısıyla, Ortaçağın en özgün bilimsel düşünürlerinden biri olduğu kabul edilir. Bununla birlikte, yakın zamanlarda, onun düşüncelerinin önemli bir kısmının özgün ve kendine ait olmayıp, öncelikle John Buridan'la Oresme'li Nicholas'dan alınmış veya türetilmiş olduktan farkedilmiştir. Onun özellikle de yeni matematiksel kalkül yönteminin ne yaratıcısı ne de savunucusu olduğu, bugün açıklıkla anlaşılmış durumdadır.
Albert'in adı daha özel olarak da impetus teorisiyle birleştirilir; onun söz konusu impetus teorisi de Buridan'la Nicholas'ın görüşlerinin bir birleşimi veya sentezi niteliğindedir. O Buridan'la birlikte, impetus'u hareketin içsel bir özelliği olarak tanımlarken, hem Buridan'dan ve hem de Nicholas'dan daha büyük bir kütlenin daha büyük bir impetus yarattığı ve dolayısıyla giderek artan bir ivme kazandırdığı (bu nedenle bir taşın bir tüyden daha hızlı ve daha uzun süre gideceği) düşüncesini almıştır. Albert yine Nicholas'ı impehtsun hareketin akışı içinde doğal olarak kazanıldığını ve onu koruyacak bir gücün yokluğu ve cismin durma doğal eğilimi tarafından ortadan kaldırıldığını; ve hareket durduğu zaman, onun da durduğunu savunmak bakımından takip etti. Albert, egemenliğini uzun süre devam ettirmiş olan, impettıs'un hareketteki sabit bir hızın nedeni olduğu, onun hareketi kolaylaştıran bir eğilime tekabül ettiği görüşünden Inghenli Marsilus'la birlikte sorumlu olan kişiydi.
Albertus, maddî bir tözün (mixtum) ve yerçekiminin yapısı da dahil olmak üzere, başkaca bilimsel sorularla da ilgilendi. Bunlardan birincisi söz konusu olduğunda, o toprak, hava, su ve ateş gibi dört öğenin maddî bir tözde nasıl ayrı kaldığı problemini, onların iki yeni niteliğe doğru gelişimini öne sürmek suretiyle yanıtlamaya çalışmıştır. Onlar sıcakla soğuk ve kuruyla ıslak arasındaki bir ara veya ortaydı. Albert'in gözünde onlar yer değiştirdikleri için, ilk öğeler, söz gelimi odun gibi maddî bir tözde, formel olarak da, salt ilinekler olarak da daha fazla bulunmamaktaydı. Yeni niteliklerin sonraki birleşimleri tözsel formun eseriydi ve bu durum maddî tözün içinde belirli eğilimlerin oluşumuna yol açmaktaydı. Diğer pek çok insan gibi, Albert de Buridan'm mixtum (maddî töz) ile öğelerin sayısal olarak ayni olduğunu ortaya koyan radikal çözümü ile ilgili hiçbir hüküm ortaya koymamıştır,
Yerçekimi konusunda ise, Albert serbest düşen bir cismin nedeninin cismin kendisinde özsel bir ilke olarak bulunduğunu savunmaktaydı. Onun formu tarafından sıtbstantialiter (tözsel olarak) ve ağırlığı tarafındanda instrumentaliter (araçsal olarak) harekete geçirildiği şeklindeki yaygın bir biçimde ifade edilen formülü benimsemişti. Basit bir cismin harekete karşı hiçbir içsel direnci olmadığı konusunda Buridan'la uyuşmaktaydı, fakat bir cismin yerçekimi merkezini dünyanın merkezine yerleştirmek konusunda Buridan'dan daha ileri gitti. Oresmeli Nicholas zaten dünyanın yerçekimi merkezinin dünyanın merkeziyle özdeş olması gerektiği görüşünü öne sürmüştü ve Albert bundan, bir cismin yerçekimi merkeziyle dünyanın merkezinde birleşme çabası sayesinde düştüğü sonucunu çıkardı. Bu düşünce de, tıpkı Albert'in impetusu hızla birleştirmesi gibi, onyedinci yüzyıla kadar hemen tüm fizikçiler tarafından benimsenmişti.
Albert, Insoluble, Paris, 1495.
Albert, Questions on De Generatione, Venice, 1504.
Albert, Questions on Physics, Venice, 1504.
Albert, Questions on De Caelo et Mundo, Venice, 1529.
A. Maier, Die Vorlaüfer Galileis in 14 Jahrlmndert, Roma, 1949.
A. Maier, An der Grenze von Skolastik und Natumissenschaft, Roma, 1952.
Ayrıca bkz., BİLİM TARİHİ, BURİDAN, FİZİK TÂRİHİ.
Felsefe Ansiklopedisi / Etik Yayınları
