Hareketli baskı makinasının mucidi Alman zanaatkar Johannes Gutenberg (1398-1468), çok sayıda kitabın geniş kitlelere ulaşmasının önünü açtı. Tahta bir çerçeve ve bir dizi kurşun ve bakır harften oluşan matbaa makinasının insanlık tarihi üzerindeki etkisi çok büyük oldu. Bir yüzyıl içerisinde makinanın yaygınlaşmasıyla birlikte kitaplar yeni baskı sistemiyle yayınlanmaya ve kitlesel olarak üretilmeye başlandı. Bu ise Avrupa çapında yaşanacak entelektüel ve dini bir devrimi ateşleyen ilk kıvılcım oldu.
Gutenberg, Batı Almanya’da bir şehir olan Mainz’de doğdu. Üst sınıftan bir aileye mensuptu. Erfurt Üniversitesi’ne başvurdu ve muhtemelen kuyumculuk eğitimi aldı. Başarısızlıkla noktalanan birkaç iş deneyimi oldu. Bunların arasında çok geçmeden iflas eden ayna üretimi de vardı. Ortaklarıyla olan davası uzun yıllar devam etti. En sonunda, 1450 yılında ilk matbaasını açtı.
Gutenberg’in matbaasından önce kitaplar genellikle elle kopyalanıyor, bu nedenle de çok pahalıya satılıyordu. Ayrıca kitapları kopyalayanların genellikle keşişler olması, Roma Katolik Kilisesi’nin Avrupalı okuyucuların ulaşabildiği kitaplar üzerinde tam bir kontrole sahip olmasına yol açıyordu.
Gutenberg’in baskı sistemi, günümüzle kıyaslandığında oldukça yavaş olmasına rağmen (İncil’in basımı tam beş yıl sürmüştür) geleneksel elle kopyalama tekniğine göre çok daha hızlıydı. Gutenberg’in orijinal basım makinasında bulunan kurşun harfler, basılacak olan sayfadaki metne uygun bir biçimde sıralanırdı. O sayfanın baskısı bittikten sonra, harfler bir sonraki sayfaya uygun bir biçimde yeniden dizilirdi.
Ne yazık ki Gutenberg başarılı bir iş adamı değildi. Matbaanın masrafları borç batağına saplanmasına neden oldu. Mainz’den sürgün edilmiş olmasına rağmen 1465 yılında şehir başpiskoposu tarafından kendisine maaş bağlandı. Gutenberg üç yıl sonra doğduğu şehirde öldü. Buluşunun radikal sonuçları bu sıralarda bile ortaya çıkmaya başlamıştı. Ölümünden sonraki elli yıl içinde matbaa makinaları kıta genelinde yaygınlaştı. Bağımsız matbaalar Protestan Reformu’nun yaygınlaşmasında çok kritik bir rol oynayacaktı.
Ek Bilgiler
1- Time Dergisi, 1992 yılında Gutenberg’i bin yılın en önemli adamlarından biri ilan etti. Listedeki diğer isimler arasında Albert Einstein, Martin Luther ve Thomas Jefferson da vardı.
2- Gutenberg tarafından basılan İncil dünyanın en önemli nadide eserleri arasındadır. Sadece 180 adet basılmıştır. Orjinallerin satışa çıkarıldığı 1987 yılındaki son açık artırmada en yüksek teklif 5.4 milyon doları bulmuştur.
3- Gutenberg’in ölümünden dokuz yıl sonra Mainz’de Johannes Gutenberg Üniversitesi kurulmuştur. Okul günümüzde 35 bin öğrencisiyle Almanya’nın en büyük üniversitelerinden biridir.
Gutenberg, Batı Almanya’da bir şehir olan Mainz’de doğdu. Üst sınıftan bir aileye mensuptu. Erfurt Üniversitesi’ne başvurdu ve muhtemelen kuyumculuk eğitimi aldı. Başarısızlıkla noktalanan birkaç iş deneyimi oldu. Bunların arasında çok geçmeden iflas eden ayna üretimi de vardı. Ortaklarıyla olan davası uzun yıllar devam etti. En sonunda, 1450 yılında ilk matbaasını açtı.
Gutenberg’in matbaasından önce kitaplar genellikle elle kopyalanıyor, bu nedenle de çok pahalıya satılıyordu. Ayrıca kitapları kopyalayanların genellikle keşişler olması, Roma Katolik Kilisesi’nin Avrupalı okuyucuların ulaşabildiği kitaplar üzerinde tam bir kontrole sahip olmasına yol açıyordu.
Gutenberg’in baskı sistemi, günümüzle kıyaslandığında oldukça yavaş olmasına rağmen (İncil’in basımı tam beş yıl sürmüştür) geleneksel elle kopyalama tekniğine göre çok daha hızlıydı. Gutenberg’in orijinal basım makinasında bulunan kurşun harfler, basılacak olan sayfadaki metne uygun bir biçimde sıralanırdı. O sayfanın baskısı bittikten sonra, harfler bir sonraki sayfaya uygun bir biçimde yeniden dizilirdi.
Ne yazık ki Gutenberg başarılı bir iş adamı değildi. Matbaanın masrafları borç batağına saplanmasına neden oldu. Mainz’den sürgün edilmiş olmasına rağmen 1465 yılında şehir başpiskoposu tarafından kendisine maaş bağlandı. Gutenberg üç yıl sonra doğduğu şehirde öldü. Buluşunun radikal sonuçları bu sıralarda bile ortaya çıkmaya başlamıştı. Ölümünden sonraki elli yıl içinde matbaa makinaları kıta genelinde yaygınlaştı. Bağımsız matbaalar Protestan Reformu’nun yaygınlaşmasında çok kritik bir rol oynayacaktı.
Ek Bilgiler
1- Time Dergisi, 1992 yılında Gutenberg’i bin yılın en önemli adamlarından biri ilan etti. Listedeki diğer isimler arasında Albert Einstein, Martin Luther ve Thomas Jefferson da vardı.
2- Gutenberg tarafından basılan İncil dünyanın en önemli nadide eserleri arasındadır. Sadece 180 adet basılmıştır. Orjinallerin satışa çıkarıldığı 1987 yılındaki son açık artırmada en yüksek teklif 5.4 milyon doları bulmuştur.
3- Gutenberg’in ölümünden dokuz yıl sonra Mainz’de Johannes Gutenberg Üniversitesi kurulmuştur. Okul günümüzde 35 bin öğrencisiyle Almanya’nın en büyük üniversitelerinden biridir.
