Geçtiğimiz bin yıl içerisinde İngiltere’nin monarşi ile yönetilmediği tek bir dönem olmuştur. İngiltere İç Savaşı’nın sonucunda kurulan kısa ömürlü cumhuriyetçi hükümet, 1649-1660 yılları arasında ülkeyi kralın yerine yönetmiştir.
Bu dönemde ülkenin “koruyucu lordu” Oliver Cromwell’di (1599-1658). Ateşli bir Püriten olan Cromwell, bir anda ortaya çıkmış ve monarşiye karşı savaşmıştı. Cromwell devrimin itici gücüydü. Ancak kurduğu cumhuriyet ölümünün ardından yenilgiye uğramıştır.
Cromwell, Cambridge yakınlarında doğmuştu. Nispeten düşük statülü de olsa toprak sahibi bir ailenin çocuğuydu. Hayatının erken dönemlerine dair fazla bilgi bulunmamaktadır. 1630’larda dini bir uyanış yaşadı ve Püriten oldu.
İngiltere, bu sırada Avrupa’nın en huzurlu bölgesiydi. 1642 yılında başlayan dini ve politik tartışmalar bu huzur dolu döneme son verecekti. Parlamento ile Kral 1. Charles (1600-1649) arasında yaşanan bir tartışma kısa sürede savaşa dönüşmüştü. Savaş, parlamento yanlıları (Roundheads - Yuvarlak Başlar) ile kralcıları (Cavaliers - Atlılar) karşı karşıya getirmişti. Aralarında pek çok Püritenin bulunduğu Roundheads kralın dini politikalarının Katolikler’e fazla yakın olduğuna inanıyordu. Kral ise ülkeyi yönetmenin kendisine ait kutsal bir hak olduğunu ve gerekirse parlamentonun kararlarını göz ardı edebileceğini söylüyordu. Bu düşüncesi savaşın başlamasına neden oldu.
Cromwell savaşa, Roundheads’in süvari birliklerinden birinin komutanı olarak katıldı. Hiç askeri eğitim almamış olmasına rağmen 1644 yılında Marston Moor Savaşı’nın kazanılmasında önemli bir rol oynadı. Bu başarısı nedeniyle kendisine Old Ironside (Eski Tüfek) lakabı takıldı. Sonraki yıl parlamentonun yeni kurduğu modern ordunun ikinci komutanı yapıldı.
Yuvarlak Kafalılar’ın zaferi ve kralın 1649 yılında idam edilmesinin ardından Cromwell hükümetin başına geçti. Hem iç hem de dış politikada saldırgan bir tutum izledi. İngiliz egemenliğini yeniden tesis etmek için İrlanda’yı işgal etti. Tiyatroları yasakladı ve topluma Püriten erdem idealini dayatmaya çalıştı.
Cromwell, iktidarı sırasında gücünü ordudan aldı. Elli dokuz yaşında ölümünün ardından taraftarları arasında ayrılıklar baş gösterdi. Oğlu Richard Cromwell (1626-1712) ordu tarafından devrilmeden önce birkaç aylığına ülkenin koruyucu lordu oldu. Ortaya çıkan kaos karşısında idam edilen kralın oğlu tahta geçmesi için göreve çağrıldı. Böylelikle cumhuriyetin sonu gelmiş oldu.
Ek Bilgiler
1- Cromwell’in az bilinen kararlarından biri de Yahudilerin İngiltere’de yaşamasını engelleyen yasayı feshetmesidir. Bu yasa, 400 yıl önce Kral 1. Richard (1239-1307) tarafından konulmuştu.
2- Ölümünün ardından Cromwell İngiliz krallarının gömüldüğü Westminster Manastırı’na gömüldü. Ne var ki Cromwell’e bahşedilen bu onur çok uzun sürmeyecekti. 1661 yılında monarşinin yeniden kurulmasının ardından kalıntıları mezardan çıkarılıp hırpalandı. Daha sonra isimsiz bir mezara gömüldü.
3- Ordu tarafından devrilen Richard Cromwell ülkeden ayrıldı. Sürgündeyken ailesine yazdığı mektupları günümüzde Cambridgeshire Arşivi ve Huntington’daki İl Kayıt Bürosu, Yerel Çalışmalar Servisi’nde saklanmaktadır.
Bu dönemde ülkenin “koruyucu lordu” Oliver Cromwell’di (1599-1658). Ateşli bir Püriten olan Cromwell, bir anda ortaya çıkmış ve monarşiye karşı savaşmıştı. Cromwell devrimin itici gücüydü. Ancak kurduğu cumhuriyet ölümünün ardından yenilgiye uğramıştır.
Cromwell, Cambridge yakınlarında doğmuştu. Nispeten düşük statülü de olsa toprak sahibi bir ailenin çocuğuydu. Hayatının erken dönemlerine dair fazla bilgi bulunmamaktadır. 1630’larda dini bir uyanış yaşadı ve Püriten oldu.
İngiltere, bu sırada Avrupa’nın en huzurlu bölgesiydi. 1642 yılında başlayan dini ve politik tartışmalar bu huzur dolu döneme son verecekti. Parlamento ile Kral 1. Charles (1600-1649) arasında yaşanan bir tartışma kısa sürede savaşa dönüşmüştü. Savaş, parlamento yanlıları (Roundheads - Yuvarlak Başlar) ile kralcıları (Cavaliers - Atlılar) karşı karşıya getirmişti. Aralarında pek çok Püritenin bulunduğu Roundheads kralın dini politikalarının Katolikler’e fazla yakın olduğuna inanıyordu. Kral ise ülkeyi yönetmenin kendisine ait kutsal bir hak olduğunu ve gerekirse parlamentonun kararlarını göz ardı edebileceğini söylüyordu. Bu düşüncesi savaşın başlamasına neden oldu.
Cromwell savaşa, Roundheads’in süvari birliklerinden birinin komutanı olarak katıldı. Hiç askeri eğitim almamış olmasına rağmen 1644 yılında Marston Moor Savaşı’nın kazanılmasında önemli bir rol oynadı. Bu başarısı nedeniyle kendisine Old Ironside (Eski Tüfek) lakabı takıldı. Sonraki yıl parlamentonun yeni kurduğu modern ordunun ikinci komutanı yapıldı.
Yuvarlak Kafalılar’ın zaferi ve kralın 1649 yılında idam edilmesinin ardından Cromwell hükümetin başına geçti. Hem iç hem de dış politikada saldırgan bir tutum izledi. İngiliz egemenliğini yeniden tesis etmek için İrlanda’yı işgal etti. Tiyatroları yasakladı ve topluma Püriten erdem idealini dayatmaya çalıştı.
Cromwell, iktidarı sırasında gücünü ordudan aldı. Elli dokuz yaşında ölümünün ardından taraftarları arasında ayrılıklar baş gösterdi. Oğlu Richard Cromwell (1626-1712) ordu tarafından devrilmeden önce birkaç aylığına ülkenin koruyucu lordu oldu. Ortaya çıkan kaos karşısında idam edilen kralın oğlu tahta geçmesi için göreve çağrıldı. Böylelikle cumhuriyetin sonu gelmiş oldu.
Ek Bilgiler
1- Cromwell’in az bilinen kararlarından biri de Yahudilerin İngiltere’de yaşamasını engelleyen yasayı feshetmesidir. Bu yasa, 400 yıl önce Kral 1. Richard (1239-1307) tarafından konulmuştu.
2- Ölümünün ardından Cromwell İngiliz krallarının gömüldüğü Westminster Manastırı’na gömüldü. Ne var ki Cromwell’e bahşedilen bu onur çok uzun sürmeyecekti. 1661 yılında monarşinin yeniden kurulmasının ardından kalıntıları mezardan çıkarılıp hırpalandı. Daha sonra isimsiz bir mezara gömüldü.
3- Ordu tarafından devrilen Richard Cromwell ülkeden ayrıldı. Sürgündeyken ailesine yazdığı mektupları günümüzde Cambridgeshire Arşivi ve Huntington’daki İl Kayıt Bürosu, Yerel Çalışmalar Servisi’nde saklanmaktadır.