Hartley Burr Alexander esas itibariyle Amerikalıların sanat ve kültürü üzerinde yoğunlaşıp idealist bir metafizik geliştirmiş olan çağdaş Amerikan düşünürdür. 1873 ve 1939 yılları arasında yaşamış ve doktorasını 1901 yılında Columbia Üniversitesi'nden almış olan Alexander'in temel eserleri arasında The Problem of Metaphysics (1902), The Mystery of Life (1913), Liberty and Democracy (1918), Nature and Hitman Nature (1923), Truth and Faith (1929) ve God and Man's Destiny (1936) bulunmaktadır.
Amerika'nın yerli halklarının sanat, edebiyat ve kültürlerine karşı yoğun bir ilgi besleyen Alexander'in. düşünce ve eserlerinde mitolojiye dair araştırmalar çok önemli bir yer tutar. Hayatı boyunca İnsanî deneyimle ilgili, insanın durumuna dair metafiziksel temel veya dayanakların çıkarsanabileceği tatmin edici ve sağlam bir yorum arayışı içinde olmuş olan Alexander'in metafiziksel idealizmi, mantık ve epistemolojiden ziyade, onun İnsanî durumla ilgili olarak bildiklerimize başka herhangi bir metafiziksel öğretiden çok daha iyi uyduğu inancının bir sonucudur. O gerçek dünyanın maddeden daha derin bir yüzeyde bulunduğunu ve biz insan varlıklarının açıkça ölümsüz varlıklar olduğumuzu iddia etmiştir. Alexander'i en fazla ilgilendiren şey, işte bu hakikatleri ifade etme yolları olmuştur; mitolojiyle ilgili araştırmaları onun için önemli hale getiren şey de, tam tamına buydu. Alexander Tanrı'ya ilişkin olarak da, İnsanî deneyimde her zaman Tanrı'nın bir izi olduğunu ve düşünümün de, Tanrı bir yerde görülmeyip kötülük karşısında zafer kazanamamış bile olsa, bunun bir yanılsama olduğunu hiçbir şekilde telkin etmediğini söyler. Onun söz konusu alana yönelik ilgileri kendisini son tahlilde kötülük problemiyle boğuşmaya şevketmiş, fakat Alexander sonradan, dünyayı bir ahlâkî ilerlemeyi gözler önüne seren bir drama olarak gördüğümüz takdirde, Tanrı'nın varoluşuyla ilgili iddialarla kötülüğün varoluşuna dair bildiklerimiz arasındaki ilk bakışta göze çarpan çelişkilerin üstesinden gelinebileceğini iddia etmiştir.
Alexander her ne kadar Amerikan felsefesinde genel olarak deneyimin karmaşıklığına yönelik ilginin —söz gelimi Dewey'nin eserlerinin pek çoğunda açıkça görüldüğü üzere— her geçen gün biraz daha artışı olgusundan etkilenmiş olsa da, onun düşüncesinin şekillenmesinde belirleyici bir etki yapan şey, özgül bir filozof tavrından ziyade, felsefi problemlerle ilgili kendi analizleri olmuştur.
G. V. Cosens, The Nature and Function of Myth in the Philosophies of Alexander and Ernst Cassirer, California, 1957.
Ayrıca bkz., AMERİKAN FELSEFESİ, DEWEY, DİN FELSEFESİ, DENEYİM, İDEALİZM.
Felsefe Ansiklopedisi / Etik Yayınları
