Aristippos M.Ö. 435-350 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Yunan filozofu, Kirene okulu olarak bilinen akımın kurucusudur. Kuzey Afrika'da Kirene kentinde doğduğu için, akim bu adıyla anılıyor. Aristippos, fenomenalist ve kuşkucu bir filozof olmanın yani sıra, aynı zamanda hazcılığın önde gelen savunucularındandır. Görünüşlerin ötesinde bir gerçekliğin bilinemeyeceğini savunması nedeniyle, Pironist kuşkuculuğa en yakın filozoflardan birisi olan Aristippos Sokrates'in ve Platon'un arkadaşıdır. Ancak felsefesi ikisinden de radikal bir biçimde ayrılır.
Eserlerinden hiçbirisi günümüze ulaşmamıştır. Ancak Antik çağa ait bazı kaynaklarda felsefesi anlatılmaktadır. Pironist kuşkuculardan Sextus Empirikus, Pironizmin Ana Hatları adlı eserinde Aristippos'dan olumlu bir biçimde söz eder ve kendisinin görüşlerinin Pironizme çok benzediğini belirtir. Ancak Sextus, Aristippos'un felsefesini, daha çok Arkesilaos'un Akademik skeptisizmine benzetir. Çünkü Pironistier, şeylerin görünüş ötesi doğalarının, özlerinin, gerçekliklerinin bilinemeyeceğinin kesin bir bilgi olduğunu söylemezler. Sadece şeylerin görünüş ötesi gerçeklikleri konusunda bir yargıda bulunamadıkları için, böyle belirsiz bir konuda onları bir yargıda bulunmaya götürecek koşullar oluşmadığı için, bazı epistemik gerekçelerle yargıyı askıya aldıklarını, görünüş ötesi bir gerçekliğin ne olduğunu ne de olmadığını söylemediklerini belirtirler. Oysa Sextus'a göre Aristippos, şeylerin görünüş ötesi doğalarının, özlerinin, gerçekliklerinin kategorik olarak bilinemeyeceklerini, onlarm bilinmelerini engelleyen bir doğalarının olduğunu söylemektedir. Oysa Pironistier şeylerin doğaları ile ilgili hiçbir yargıda bulunmamaktadırlar.
Aristippos, aynı kuşkuculuğunu ve bilinemezciliğini etik alanda da koruduğu için, insanın haz aldığı sürece mutlu olduğunu, bunun ötesinde bir mutluluk, iyilik ve kötülük anlayışının insan tarafından kavranamayacağını savunmaktadır. Aristippos'un haz derken, özellikle bedensel ve fiziksel hazlardan söz ettiği tahmin ediliyor. Ancak manevî ve entelektüel hazları da mutluluk kapsamı içine alıp almadığı, metinleri elimizde olmadığı için ve bu konuda çelişkili anlatımlar olduğu için, tam olarak bilinmemektedir.
Son yıllarda, Kirene okulunun felsefesini geliştiren kişinin Aristippos değil, onunla aynı adı taşıyan torunu Aristippos olduğu biçiminde iddialar ortaya atıldı. Ancak bu tartışmalar halen sürdüğünden ve bir sonuca bağlanmadığından, bu konuda belirgin bir şey söylemek olanaklı değildir.
B. Akarsu, Ahlak Öğretileri, 1. Cilt, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970.
Laertios, (Ünlü Filozofların Hayatları ve Öğretileri (çev. C. Şentuna); Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
S. Empricus, Philosophical Works (trans by R. G. Bury), 4 vols., Loeb Classical Library, London, 1955-61.
Zeller, Grek Felsefesi Tarihifçev. A. Aydogan), İz Yayıncılık, Istanbul, 2001.
Ayrıca bkz., ANTİK FELSEFE, AKRASİA, ARETE, BİREYCİLİK, KİRENELİLER, PLATON, SOKRATES.
Felsefe Ansiklopedisi / Etik Yayınları