- Mesajlar
- 1,941
Argumentum Ad Hominem öznel konudışılık yanlışlarından bîridir. Argumentum ad Hominem, muhatabın tezini değerlendirme yerine, onun şahsiyetine veya kişisel ilgilerine başvurarak, onun iddiasını çürütmeyi hedefleyen bir konudışılık yanlışıdır. Bu, muhatabın kişiliğini eleştirmeye yönelerek delili, tartışılan konuyla veya tezle ilgili olmayan yöne sevketmedir.
"Marx’ın kapitalizmi eleştirmesi çok tutarsızdır; o sağlığında daha annesine bakmayı becerememiştir!" örneğinde olduğu gibi, bu tür argümanlarda ortaya atılan asıl konuyu tartışma, çürütme veya değerlendirme yerine, o konuyu veya fikri ortaya atanın kişiliği eleştirilmektedir. Argumentum ad hominem yanlışı üç şekilde yapılır:
1. İddia edilen şeyin savunulduğu gibi doğru olmadığını çürütmeye çalışma yerine, bu iddiada bulunan kişiyi hedef almak. Örnek: "Bacon'un felsefesine güvenilmez çünkü o sahtekarlıktan dolayı yüksek yargıçlık görevinden azledilmiştir." Bu delil ya da argüman yanlıştır. Çünkü bir kişinin kişisel karakteri, ortaya koyduğu argüman veya delilin doğruluğu ve yanlışlığı ile mantıksal olarak ilgili değildir. Teklif veya iddia edilen şeyler, salt muhafazakârlar veya dindarlar yahut liberaller tarafından arz edildi diye bu tekliflerin kötü, bu iddiaların da yanlış olduğuna hükmetmek yanlıştır. Bu tür bir delilin geçerli olabilmesi için oldukça zor kabul edilebilecek olan şu öncüllerin eklenmesi zorunludur.
A özelliğinde olan bir şahsın söylediği veya inandığı yahut savunduğu her şey yanlıştır;
X şahsı A özelliğindedir ve P yi savunur; öyleyse P yanlıştır.
2. Karşıt şahsın özel durumlarını veya şartlarını, onun fikirlerini reddetmede yeter sebep olarak almak. Bunun bir örneği, kendi zevki uğruna masum hayvanları öldürdüğü için barbarlıkla itham edilen bir avcının cevabında görülür. Avcının cevabı muhalifini sorgulama şeklinde oluyor: "Pekâla, siz neden masum sığırların etiyle besleniyorsunuz?"
Avcı burada, insanların beslenme ihtiyaçlarını gidermeleri için hayvan hayatını feda etmenin doğru olacağını kanıtlamaya girişeceğine, kendisini eleştirenin özel şartlarını dile getirerek onu kınamaktadır. Bunun gibi delil getirenler, kendi fikirlerinin doğruluğuyla ilgili uygun deliller sunacaklarına, karşı tarafın özel durumlarını koz olarak ileri sürerler. Böylece onlar, akla veya makûl delillere dayanmaktan ziyade, muarızın özel durumuna takılırlar.
3. Kişinin eleştirilen hususta kendisine yönelmeyip, bunun yerine muarızın suçunu kanıtlamaya çalışarak suçunu, kusurunu veya açığını kapatmaya çalışması. "Tencere, dibin kara; Seninki benimkinden kara!" misâli, bu yanlış şekliyle çok karşılaşılır. Söz gelimi, bir şoförün, arabayı sert kullandığını söyleyen arkadaşına, "Sen kendi arabana bak, daha sinyal lambaları yanmıyor!" şeklinde çıkışta bulunması gibi.
Kişiyi hedef alan delil yanlışı daha ziyade önyargıya dayalı bir argümantasyon veya delillendirme yanlışıdır. Bu çeşit argümanlar genel olarak, kişiyi karalamakla o kişinin iddiası veya düşüncesi ya da delilinin de reddedilmiş olacağı zannına dayanır. Bu tür yanlışlara karşı korunmak için, kişiye yapılan hücumun, bahis konusu olan meseleyle ilgisinin olmadığını göstermek gerekir.
S. F. Barker, The Elements of Logic, New York, 1965.
I. M. Copi, Introduction to Logic, London, 1969.
İ. Emiroğlu, Mantık Yanlışları, Istanbul, 1993. Ayrıca bkz., BİÇİMSEL YANLIŞLAR, İÇERİK YANLIŞLARI, MANTIK YANLIŞLARI.
Felsefe Ansiklopedisi / Etik Yayınları
