- Mesajlar
- 1,941
Arkeoloji sadece geçmişin kalıntıları üzerinde odaklaşan bilimsel bir araştırma alanını tanımlamakla kalmaz, fakat bir yandan da oldukça öznel bir doğayla ilgili kazılar ya da araştırmalar için hayli güçlü bir eğretileme oluşturur. Nitekim, o gerek psikanaliz alanında gerekse postmodernist düşüncede benliğin gizlenmiş unsur ya da kısımlarının ortaya çıkarılması veya toplumların zımnî inanç, kabul, beklenti ve değerlerinin keşfi için oldukça etkili bir eğretileme olarak kullanılmıştır.
Buna göre, Freud bilinçle bilinçdışı arasındaki ilişkiyi resmederken, öncelikle ünlü kent imgesini kullanır. O düşünen öznenin, tıpkı Roma kenti gibi, birbirlerinden ayrılan farkındalık ve duyarlılık tabakalarından meydana geldiğini söyler. Yıkıcı arzu ve itkiler, benliğin gömülmüş parçalarından sudur eder; psikanalist, işte bundan dolayı, hastaya derinlere inmesi için ve bastırılmış korku ve anıları gün ışığına çıkarmasında, yardımcı olmalıdır.
Michel Foucault da aynı şekilde, nin bilinçdışının araştırılmasını, bir toplumun belli bir tarihsel andaki kabulleri, beklentileri, değerleri ve inançlarından oluşan epistemolojik alanın gün ışığına çıkarılmasını tarif ederken, benzer bir kavram kullanır, Nitekim, onun Şeylerin Düzeni: İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi (1966) adlı eseri klâsik dönemin bilimsel temsillerine ortak olan oluşum kuralları ve sistematik biçimleyici faktörleri ortaya çıkarıp, gözler önüne sermeye çalışır. Onun kullandığı bir başka arkeolojik eğretileme de, projenin zorunlu tamamlanmamışlığına gönderimde bulunan, metnin "açık bir alan" olduğu eğretilemesidir. Foucault yorumcuları onun özellikle bu gibi konulardaki yorum ya da spekülasyonlarının, işte bundan dolayı, bir bilim tarihçisi tarafından lafzi anlamlarıyla okunmaması gerektiğinde ısrar ederler.
S. Freud, Psikanalize Yeni Giriş Dersleri(çev. S, Budak), Ankara, Açı Yayıncılık, 1997.
S. Sim, The Routledge Critical Dictionary of Postmodern Thought, Routledge, New York, 1998.
V. Urhan, Michel Foucault ve Arkeolojik Çözümleme, Paradigma, İstanbul, 2000.
V. Urhan(der, ve çev.) Foucault ve Bilginin Arkeolojisi, Paradigma, İstanbul, 2002,
Ayrıca bkz., ARKEOLOJİ VE TARİH ÖNCESİ, BİLGİNİN ARKEOLOJİSİ, FOUCAULT, FREUD, PSİKANALİZ.
Felsefe Ansiklopedisi / Etik Yayınları
