12 Nisan 1955 tarihinden önce çocuk felci ABD’de en çok korkulan hastalıklardan biriydi. Virüs, kurbanlarının % 5’inin ölümüne neden oluyordu. Diğerlerini ise sakat bırakıyor ya da kol ve bacaklarda işlev yetersizliğine yol açıyordu. 1952 yılında çocuk felci ile ilgili korkunç sonuçlar ortaya çıktı. Sadece o yıl ABD’de 3 bin çocuk bu hastalık nedeniyle ölmüş, 55 bin çocuk da sakat kalmıştı.
New York doğumlu bir doktor olan Jonas Salk (1914–1995), 12 Nisan 1955’te çocuk felci aşısını bulduğunu ilan etti. Aşının muazzam bir etkisi olmuştu. 1969 yılına gelindiğinde ABD’de hastalıktan hiç kimsenin ölmediği rapor edildi. Bu tıp tarihinin en büyük zaferlerinden biriydi.
Salk, Bronx’ta yoksul bir göçmen ailesinin çocuğu olarak doğdu. Babası Daniel bir tekstil işçisiydi. Salk devlet okullarında ve New York Şehir Koleji’nde eğitim gördü. 1939 yılında tıp eğitimini tamamladı. II. Dünya Savaşı boyunca ABD kuvvetleri için grip aşısı geliştirmeye çalıştı.
Savaştan sonra ilgisi çocuk felcine kaydı. Pittsburgh Üniversitesi’nde bu konuyla ilgilenen bir ekibi yönetiyordu. Ciddi ve titiz kişiliği ile tanınmıştı. 1954 yılında aşısını tamamlamak için düzinelerce başka bilim adamı ile yarış halindeydi. Başarılı sonuçlar kamuoyuna açıklanmadan önce bir yıl boyunca aşı test edildi.
Salk ulusal bir kahraman haline gelmişti. Buna rağmen bilim dünyasındaki yeri tartışmalıydı. Başka insanların çalışmalarından kendine pay çıkarmakla suçlanıyordu. Özellikle çocuk felci aşısının geliştirilmesinde önemli rolü olan John Enders’in (1897–1985) çalışmalarını kendine mal ettiği söyleniyordu.
Bu tartışmaların da etkisiyle Salk, Amerikan bilim dünyasından hiçbir zaman tam olarak kabul görmedi. Bu tecriti yarabilmek için San Diego’da “Salt Biyolojik Çalışmalar Enstitüsü”nü kurdu. “Bu enstitüyü ben kurmuş olmasaydım muhtemelen asla onun üyesi olamazdım,” diyerek mizahi bir dille içinde bulunduğu durumu anlatıyordu.
Salt ömrünün kalan kısmında da tıbbi çalışmalarına devam etti. Seksen yaşında öldüğünde Salk Enstitüsü’nde AIDS aşısı geliştirmek için çalışıyordu. Çocuk felci dünya çapında ortadan kalkarken onun mirası her geçen gün daha anlamlı olmaktadır. 2000 yılından beri yılda sadece 2 binden az çocuk felci vakası rapor edilmiştir.
Ek Bilgiler
1- Salk, ilk eşinden ayrılmasının ardından 1970 yılında Françoise Gilot (1921–) ile evlendi. Gilot ünlü ressam Pablo Picasso’nun (1881–1973) eski metresiydi.
2- Çocuk felci için aşı geliştirme yarışının aciliyetini Salk’ın kapak olduğu 1954 tarihli Time Dergisi’nin manşeti ortaya koyar: “Yoksa bu yıl mı?”
3- Salk yaptığı işten emindi. Kendini ve üç oğlunu da 1952 yılında aşılamıştı. İlacın bilimsel olarak yararlılığı ise ancak üç yıl sonra resmen kanıtlacaktı.
New York doğumlu bir doktor olan Jonas Salk (1914–1995), 12 Nisan 1955’te çocuk felci aşısını bulduğunu ilan etti. Aşının muazzam bir etkisi olmuştu. 1969 yılına gelindiğinde ABD’de hastalıktan hiç kimsenin ölmediği rapor edildi. Bu tıp tarihinin en büyük zaferlerinden biriydi.
Salk, Bronx’ta yoksul bir göçmen ailesinin çocuğu olarak doğdu. Babası Daniel bir tekstil işçisiydi. Salk devlet okullarında ve New York Şehir Koleji’nde eğitim gördü. 1939 yılında tıp eğitimini tamamladı. II. Dünya Savaşı boyunca ABD kuvvetleri için grip aşısı geliştirmeye çalıştı.
Savaştan sonra ilgisi çocuk felcine kaydı. Pittsburgh Üniversitesi’nde bu konuyla ilgilenen bir ekibi yönetiyordu. Ciddi ve titiz kişiliği ile tanınmıştı. 1954 yılında aşısını tamamlamak için düzinelerce başka bilim adamı ile yarış halindeydi. Başarılı sonuçlar kamuoyuna açıklanmadan önce bir yıl boyunca aşı test edildi.
Salk ulusal bir kahraman haline gelmişti. Buna rağmen bilim dünyasındaki yeri tartışmalıydı. Başka insanların çalışmalarından kendine pay çıkarmakla suçlanıyordu. Özellikle çocuk felci aşısının geliştirilmesinde önemli rolü olan John Enders’in (1897–1985) çalışmalarını kendine mal ettiği söyleniyordu.
Bu tartışmaların da etkisiyle Salk, Amerikan bilim dünyasından hiçbir zaman tam olarak kabul görmedi. Bu tecriti yarabilmek için San Diego’da “Salt Biyolojik Çalışmalar Enstitüsü”nü kurdu. “Bu enstitüyü ben kurmuş olmasaydım muhtemelen asla onun üyesi olamazdım,” diyerek mizahi bir dille içinde bulunduğu durumu anlatıyordu.
Salt ömrünün kalan kısmında da tıbbi çalışmalarına devam etti. Seksen yaşında öldüğünde Salk Enstitüsü’nde AIDS aşısı geliştirmek için çalışıyordu. Çocuk felci dünya çapında ortadan kalkarken onun mirası her geçen gün daha anlamlı olmaktadır. 2000 yılından beri yılda sadece 2 binden az çocuk felci vakası rapor edilmiştir.
Ek Bilgiler
1- Salk, ilk eşinden ayrılmasının ardından 1970 yılında Françoise Gilot (1921–) ile evlendi. Gilot ünlü ressam Pablo Picasso’nun (1881–1973) eski metresiydi.
2- Çocuk felci için aşı geliştirme yarışının aciliyetini Salk’ın kapak olduğu 1954 tarihli Time Dergisi’nin manşeti ortaya koyar: “Yoksa bu yıl mı?”
3- Salk yaptığı işten emindi. Kendini ve üç oğlunu da 1952 yılında aşılamıştı. İlacın bilimsel olarak yararlılığı ise ancak üç yıl sonra resmen kanıtlacaktı.