Ataraxia

Ataraxia (αταραξία) Yunanca ruhun huzuru, sakinliği ve barışı anlamına gelmektedir, Bu kavram, Antik Yunan felsefesinde, özellikle Pironist kuşkucu felsefede temel bir rol oynamıştır. Geleneksel Antik Yunan felsefesi, örneğin Platon'un, Aristoteles'in etiği, mutlulukçu bir felsefe olarak dikkat çekerken ve söz konusu mutluluğa erişme yolunun bilgiden geçtiği savunulurken, görünüş ötesi dış gerçekliğin yansıması anlamında bir bilginin ve/veya görecelilikten muaf bir bilginin söz konusu olamayacağının göründüğünü savunan Pironist kuşkucular, doğası gereği, dış gerçeklik gereği iyilik ve kötülük diye bir şeyin olup olmadığı konusunda yargıyı askıya almamız (έποχή) gerektiğini, bunun da ruhumuzu huzura ve iç barışa ("αταραξία") ulaştıracağını savunmuşlardır.​

​

Pironistlerin "Ataraxia" anlayışı ile ilgili en güvenilir kaynak, Pironist filozoflar içinden metinleri günümüze ulaşmış tek filozof olan Sextus Empirikos'un Pironizmin Ana Hatları ve Matematikçilere Karşı adlı eserleridir. Bu eserlerde anlatıldığı kadarıyla, "Ataraxia", gölgenin bir anda bedeni takip edip ortaya çıkması gibi, "έποχή"yi tesadüfen izlemektedir. Yani "έποχή" ile "Ataraxia" arasında zorunlu bir bağlantı yoktur. Yargının askıya alınması her seferinde ruhun huzuru ile sonuçlanacaktır biçiminde bir zorunlu nedensellik yasası yok. Sadece, kuşkucular, iyi ve kötü konusunda mutlak yargılara varmadıkları zaman, doğası gereği iyinin ve kötünün ne olduğu konusunda bir inanca sahip olmadıkları zaman, iç barış yaşıyorlar. Onların huzurunu bozacak başka şeyler de olabilir, ancak en azından, yargıyı askıya almamaktan kaynaklanan huzursuzlukların önüne geçmiş oluyorlar. Oysa doğası gereği iyi ve kötü olan şeylere inandığımız zaman, bunları elde etmek için büyük bir hırsa sahip oluruz ve bunları elde edemediğimiz için ya da elde etsek de, sürekli kaybetme korkusu yaşadığımız için, ruhumuz sürekli bir iç huzursuzluk yaşar. Kuşkucular bazı kaçınılmaz konularda, örneğin açlık, susuzluk, fiziksel acı gibi engelleyemediğimiz şeyler konusunda huzursuzluk yaşarken, diğer insanlar, bütün bunların üzerine, bir de hayal kırıklıklarının, psikolojik gerginliklerin, tatminsizliklerin huzursuzluğunu yaşıyorlar.​

​

Pironizme göre, "Ataraxia"nin bir amaç mı yoksa bir sonuç mu olduğu da ayrı bir tartışma konusudur. Sextus Empirikos'un metinlerine baktığımızda, "Ataraxia"nın bazen kuşkuculuğun temel amacı olduğu, bazen de sadece, yargının askıya alınmasının bir sonucu olduğu anlatılıyor. Bir yoruma göre bu bir çelişkidir. Başka bir yoruma göreyse, amaç olan, yani hedeflenen şey, uğruna her şeyin yapıldığı şey, aynı zamanda bir şeyin, bu durumda "έποχή"nin bir sonucudur. Yani “Ataraxia" hem amaçtır hem de sonuçtur, ancak kesinlikle araç değildir.​

​

Bu durumda iyi ve kötü kavramlarının Pironistier için ne anlama geldiği sorusu yerinde olur. Pironizm için iyi ve kötü, kişiye, kültüre, geleneğe göre göreceli kavramlardır. Bir kültürde iyi olan şey başka bir kültürde kötü olabilir. Kültürel ve kişisel içerikten bağımsız bir iyi ve kötü kavramı olduğunu düşünmek ahlâkî sorunlarımızı çözmeyeceği gibi, bizi yanıltır da. Yaşamımızı idame etmemizi, bitkisel yaşama girmememizi, eylemde bulunmamızı ve yeri geldiğinde haksızlıklara, adaletsizliklere karşı çıkmamızı sağlayan şey, geleneklerimizin, yasalarımızın ve içgüdülerimizin bize gösterdiği yoldur, iyinin ve kötünün sözde bilgisi değildir.​

​

Diogenes Laertius, Lives and Opinions of Eminent Philosophers(trans. by R. D. Hicks), Cambridge, 1982.​

​

M. Burnyeat(ed.), The Sceptical Tradition, Berkeley, California, 1983.​

​

L. Groarke, Greek Scepticism, Montreal, 1990.​

​

A. A. Long and D. N. Sedley(eds), The Hellenistic Philosophers, 2 vols., Cambridge, 1987.​

​

S. Empiricus, Philosophical Work$(ltans by R. G. Bury), 4 vols., Loeb Classical Library, London, 1955-61.​

​

Felsefe Ansiklopedisi / Etik Yayınları​

​

Ayrıca bkz., AENESİDEMOS, AGRIPPA, ANTİK FELSEFE, ARKESİLAOS, EPOKHE, FENOMEN, KUŞKUCULUK, PİRONİZM, PYRRHON, SEXTUS EMPİRİKOS.​