Antonio Banfi, 1886-1957 yılları arasında yaşamış İtalyan filozofudur. Milan'da doğan ve bu kentteki Bilim ve Edebiyat Akademisi'nde okuyan Banfi, daha sonra felsefe tahsili için Almanya'ya, Berlin Üniversitesi'ne gitmiştir. Onun burada, yeni-Kantçı Marburg Okulu'yla birlikte düşüncesini derinden etkileyen Husserl ile tanışması felsefî duruşunu belirleyip, doğrultusunu yönlendirmiştir. İtalya'ya dönüşünde Floransa, Cenova ve Milan Üniversitelerinde felsefe dersleri veren Banfi, İtalyan idealizmine karşı başkaldırıda önemli bir rol oynayan Studi filosofici dergisinin de kurucusudur. Politik hayatta da etkin bir rol oynamıştır. 1925'te faşizm karşıtı entelektüellerin Benedetto Croce tarafından hazırlanan manifestosuna imza koyan Banfi, II. Dünya Savaşından sonra İtalyan Senatosu'nda Komünist Parti üyesi olarak görev yapmıştır.
Üzerindeki Alman felsefesi etkilerinin çok aşikâr olduğu temel eseri Principii di Una teoria della ragione [Bir Akıl Teorisinin İlkeleri]'de bir akıl teorisi ortaya koyar. Ona göre, felsefî araştırma düşüncenin dolayımsız kendiliğindenliğinden doğmaz, fakat spekülatif geleneğin kültürel mirası üzerine eleştirel bir düşünüm olarak ortaya çıkar. Düşünümün bilgi yapılarını incelemek suretiyle, aklın işlevini kavrayabileceğini söyleyen Banfi'ye göre, akıl ne psikolojik bir anlamda, ne de Hegelci metafizik anlamıyla anlaşılmamalıdır. Akıl, gerek kişisel gerekse toplumsal deneyimin organizasyonu sürecinin yasası olup, bilimsel ve felsefî bilgide somutlaşır.
Bunlardan bilim evrensel olanı vurgulayıp öne çıkarırken, şeyler arasında izi sürülebilen bağlantıları belirsizce genişletmeye çalışır. Felsefe ise düşünceyi dogmatizm kalıntılarından temizlerken, kendisini diyalektik, eidetik ve fenomenolojik yapılar içinde gösterir. Bunlardan diyalektik, kavramsal sentezlerin, deneyimin sonsuzluğunu yakalamak bakımından eksikliğini veya yetersizliğini gösterir. Felsefenin eidetik formu, deneyim üzerine düşünümler geliştiren büyük teorilerdeki antinomileri açığa çıkarır. Refleksif form ise, a priorinin kullanımından veya başka önkabullerden kaynaklanan yanlışları ayıklayıp, deneyimin çeşitliliğini ve karmaşıklığını sistematize etmek suretiyle felsefenin diğer iki şeklini tamamlar. O, işte bu yöntemi kullanarak, kültürlerin bireyle dünya arasındaki çelişkilerinin, (bireycilikle toplumsal yaşam arasındaki çatışmanın ortaya çıktığı) hukuk ve (kişiselle toplumsal arasındaki çatışmanın ortaya çıktığı) ahlâk alanı başta olmak üzere, farklı düzeylerini ortaya çıkarmaya çalışmıştır.
Banfi, felsefesinin, gerçekliğin ve toplumun problemlerinin farkına varmanın insanlara çelişkileri çözmek amacıyla eylemde bulunma imkânı sağladığını imâ ettiği için gerçekte Marksist materyalizme tekabül ettiği kanaatindeydi. Marksist materyalizmin, tarihin doğrultusunu keşfetme ve, sınıf mücadelesi teorisinde, tarihin bu doğrultuda yürümesi için gerekli teknik kavrayışı sağlama bakımından büyük bir değeri olduğunu savunan Banfi'ye göre, Marksist felsefenin, aynı zamanda kişinin kendine yeten transandental özne olarak değil, cemaat ve genel olarak da insanlık bütününde kendini gerçekleştiren sorumlu bir kendilik, ya da gerçeklik olarak görüldüğü kolektif bir etik ortaya koyma gibi bir başarısı vardır. Hayatının son döneminde Çin uygarlığına ve Çin Marksizmine dönen ve burada hümanizmin dini değil de, etik bir temele dayandırıldığını düşünen Banfi, dogmatik ve kapalı bir metafiziğe, insanın özgürleşimini amaçlayan açık, ve yapıcı bir ahlâkla karşı çıkmıştır.
ERBETTA, L’umanisimo critico di Antonio Banfi, Milan, Morzorati, 1978; R. S ALEMİ, Bibliografia banfiana, Parma, Pratiche, 1982.
Felsefe Ansiklopedisi / Etik Yayınları
Ayrtca bkz., İTALYAN FELSEFESİ, MARKSİZM, MATERYALİZM.
