Yazarlar & Şairler

Samuel Beckett (1906 - 1989), oyunlarında ve romanlarında biçimsel deney yöntemini kullanarak, modem yaşamın anlamsızlığını, umutsuzluğunu ve sonsuz gecikmişliğini tasvir etmesiyle bilinen, modernistlerin en sonuncusu, ilk postmodernist ya da postmodern modernist olarak nitelenen, absürd (saçma) tiyatronun öncülerinden kabul edilen, 20. yüzyılın en önemli figürlerinden biridir. Hayatı ve Eserleri Samuel Beckett 13 Nisan 1906'da orta sınıf Protestan bir ailenin çocuğu olarak Dublin'de...

Roland Barthes, gerek yirminci yüzyılda geliştirilmiş bilimler olan göstergebilim, psikanaliz alanlarında olsun, gerekse roman, tiyatro kuramı gibi daha edebiyata yakın alanlarda olsun, yadırgatıcı ama verimli kuramlar üretmiş çağdaş Fransız denemecidir. Tek bir kanıda demirlemediği, Montaigne gibi varlığı değil de geçişleri yakalamaya uğraştığı için deneme gerçeği, onun yazış biçimine tam uymaktadır. Bu gerçek sürekli değişen bir yapıya sahiptir; o, bu yüzden de dogmatik kişileri...

Matthew Arnold, 1822 ile 1888 yıllan arasında yaşamış olan ünlü İngiliz ozanı, toplum ve edebiyat eleştirmenidir. Temel eğitimini Winchester ve Rugby'de alan Arnold, 1841 yılında Oxford'daki Baliol Kolejine girmiştir. 1847 yılında Lord Lansdowne'un özel sekreteri olmuş, daha sonra da Lord'un marifetiyle, 1851-56 yılları arasında sürdürdüğü eğitim müfettişliği görevine getirilmiştir. Arnold 1857 yılında da Oxford'da şiir profesörlüğüne atanmıştır. Bir eleştirmen olarak Arnold, edebiyat...

Türk öykücü. Gözleme dayanan gerçekçi yaklaşımı, yalın dili ve anlatım tekniğindeki yenilikleriyle Türk öyküsünün çağdaş sanat ortamına açılmasına öncülük etmiştir. Doğum tarihi: 18 Kasım 1906, Adapazarı Ölüm tarihi ve yeri: 11 Mayıs 1954, İstanbul Defnedildiği yer: Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul 23 Kasım 1906’da, Adapazarı’nda varlıklı bir ailenin tek çocuğu olarak dünyaya geldi. İlköğrenimine Adapazarı’nda Rehber-i Terakki Mektebi’nde başladı. İki yıl Adapazarı İdadisinde okudu...

Romancı Günter Grass (1927–) tam altmış yıl boyunca bir sır sakladı. Nobel edebiyat ödülü sahibi Alman yazar, savaş sonrası Almanya’yı anlatan karanlık ve sert üslubuyla tanınıyordu. Almanlar’ı II. Dünya Savaşı’nda yaşananlarla tam olarak yüzleşmemekle suçluyordu. 2006 yılında Grass’ın kendisinin de bir zamanlar Waffen-SS üyesi olduğu açığa çıkınca, bu Alman basınında bir şok etkisi yarattı. Onu eleştirenler Grass’ı iki yüzlü davranmakla suçladı. Taraftarları ise Grass’ın Nazi elit...

20. yy’ın son dönemlerinde Amerikan entelektüel yaşamının en önemli figürlerinden biri olan Susan Sontag (1933–2004) oyunlar, romanlar, kısa öyküler ve edebi eleştiriler yazmıştır. Eserlerinde popüler kültür ile yüksek kültür arasında bir bağ kurmaya çalışmıştır. Sontag, Manhattan’da doğmuştu. Chicago Üniversitesi’nden mezun oldu. On yedi yaşında sosyoloji hocası Philip Rieff (1922–2006) ile evlendi. Bir çocukları oldu. Daha sonra Boston’a taşındılar. Sontag, Harvard’da İngiliz dili ve...

1994 yılında iki radikal islamcı Kahire’deki bir kafeye giden seksen iki yaşındaki bir adama saldırdılar. Polis daha sonra suikast girişimi ile El Cihat örgütü arasında bağlantı kurdu. Suikastin hedefi Mısırlı romancı Necip Mahfuz (1911–2006) boynundan bıçaklanarak ağır yaralanmış ama sağ kurtulmuştu. Mahfuz, Arap dünyasının önde gelen yazar ve aydınlarındandı. 1988 yılında Nobel edebiyat ödülü kazanmıştı. Açık sözlü bir liberal, sekülarist ve ifade özgürlüğü taraftarıydı. Bunlar ona...

Elizabeth Bishop (1911–1979) yaşamı boyunca sadece doksan civarında şiir yayınladı. Bir şiiri bitirmek için yıllarını harcadığı biliniyordu. Nispeten az eser vermiş olmasına rağmen 20. yy Amerikan şiiri üzerinde büyük bir etkisi oldu. Pulitzer ödülünü kazandı. 1949 yılında şiir dalında ABD’nin devlet sanatçısı seçildi. Bishop diğer şairler arasında çok popülerdi. Meslektaşları kompozisyonlarındaki ustalığın, parlaklığın ve karmaşıklığın farkındaydı. Şair John Ashbery (1927–) onun için...

Tennessee Williams (1911–1983) Amerikalı bir oyun yazarıydı. Hassas güneyli kadınları ve onların sosyal başarı hayallerini konu alıyordu. Pek çok eseri Amerikan tiyatrosunun temel metinleri arasına girdi. The Glass Menagerie (Sırça Hayvan Koleksiyonu / 1944), A Streetcar Named Desire (Arzu Tramvayı / 1947) ve Cat on a Hot Tin Roof (Kızgın Damdaki Kedi / 1955) gibi eserleri büyük ün kazandı. Williams’ın iki Pulitzer ödülü aldığı oyunlarından bazıları filme çekildi. Böylece dokunaklı ve lirik...

Virginia Woolf (1882–1941) yenilikçi roman ve kısa öykülerinde, zaman ve bilinç gibi konuların işlenmesini mümkün kılan yeni kurgusal yazım teknikleri geliştirmiştir. Kendisinden ilham alan üretken bir yazarlar neslinin yetişmesine katkı sunmuştur. Woolf aynı zamanda eleştirmen ve yayıncıdır. T. S. Eliot (1888–1965) ve E. M. Forster (1879–1970) gibi hayran olduğu isimlerin de aralarında bulunduğu yazarlarla birlikte çalışmıştır. Woolf’un romanları arasında Mrs. Dalloway (Bayan Dalloway /...

Yaşarken sadece üç roman yayınlamasına rağmen İskoç yazar James Joyce (1882–1941), Batı edebiyatında bir devrim yaratmıştır. Romanlarında ve kısa öykülerinde 20. yy yazarları üzerinde büyük etkisi olan yeni edebi teknikler kullanmıştır. Bu tekniklerle yazarlara karakterlerinin düşünce ve duygularını yansıtmak için yeni olanaklar sunmuştur. Dublin’de doğan Joyce bir Cizvit okulunda eğitim gördü. Gençliğinde Katolikliği reddetmesine rağmen kilise ve onun İrlanda toplumu üzerindeki etkisi...

Romancı Marcel Proust’un (1871–1922) en ünlü pasajlarından biri, bir parça kekin kendisine çağrıştırdığı anılardan bahseder. Kekin tadı, In Search of Lost Time’ın (Kayıp Zamanın İzinde) yetişkin anlatıcısını halasıyla birlikte sık sık kek yediği mutlu çocukluk günlerine götürür. Kafasından geçen anılar, anlatıcıyı –tanıdık gelen bir koku veya bir kekin tadı gibi- küçük ve sıradan duyumların en önemli anılarımızı çağrıştırma gücü üzerinde düşünmeye iter: “Şeylerin tadı ve kokusu uzun süre...

Yazar, oyun yazarı ve şair Oscar Wilde (1854–1900), İngiltere’deki Reading’te geçirdiği iki yıllık mahkumiyeti sırasında cinayet hükümlüsü bir cezaevi arkadaşının asılmasına tanık oldu. Adamın idamı Wilde’ı derin bir üzüntüye sokmuştu. Bu dönemde hissettikleri serbest kaldıktan sonra yazacağı The Ballad of Reading Gaol (Reading Hapishanesi Balladı) (1898) isimli şiirinin temelini oluşturdu: Mahkumların gökyüzü dediği Şu mavi çadıra Hiç bu kadar hüzünlü bakan Bir adam görmemiştim. The...

Percy Bysshe Shelley (1792–1822), şairlerin “dünyanın takdir görmemiş yöneticileri” olduğunu söylüyordu. Zira onlar insanları tutku ve umutla yükleyerek toplumun ahlaki pusulasını yönetme yeteneğine sahipti. Kübalı şair, gazeteci ve aktivist Jose Marti (1853–1895), Shelley’in bu sözünün haklılığını kendi yaşamıyla kanıtlayan bir kişidir. Pek çokları tarafından bağımsız Küba’nın babası olarak kabul edilmektedir. Marti ülkesine askeri yetenekleri ile değil, şiirleri ve hemşehrilerini devrime...

Suçluyorum. — L’Aurore’nin manşeti, 13 Ocak 1898 Basın tarihinin en efsanevi manşetlerinden birinin yazarı olan Émile Zola (1840–1902) saygın bir Fransız romancı, gazeteci ve toplumsal eleştirmendi. Dreyfus Davası’nda oynadığı rolle tanınmaktadır. Bu olay Fransa’yı çalkalayan bir skandaldı. Skandalın ortaya çıkması için harcadığı çaba, Zola’yı Fransız ordusu ve politik seçkinleri ile karşı karşıya getirmişti. Zola Paris’te doğdu. Gemi katibi olarak çalıştı. 1867 yılında ilk romanı Thérèse...

3 Şubat 1863 tarihinde Nevada’daki bir sınır kasabası olan Virginia City’de bir gazetede nükteli bir makale yayınlandı: Makalenin yazarı Samuel Clemens’ti (1835–1910). İki yıl önce memleketi Missouri’den Nevada’ya göç etmişti. Ancak Clemens kendi adını kullanmak yerine makaleyi 19. yy edebiyatının en önemli isimlerinden biri olacak olan “Mark Twain” takma adıyla yayınladı. Mark Twain’in Amerikan edebiyatında çok büyük bir yeri bulunmaktadır. Romancı, mizahçı ve deneme yazarı olarak Twain...

Popüler bir romancı olan Charles Dickens (1812–1870) belki de Viktorya Dönemi İngilteresi’nin en önemli yazarıydı. Uzun ve sürükleyici romanları, Sanayi Devrimi sırasında Londra’nın kenar mahallelerinde ve fabrikalarında geçiyordu. Bu kitaplar İngiliz edebiyatına Tiny Tim’den Oliver Twist’e kadar pek çok sevilen karakter kazandırdı. Aynı zamanda Scrooge’dan Fagin’e uzanan bir dizi efsaneleşmiş kötü karaktere de hayat vermiştir. Dickens pek çok romanını diziler halinde yayınladı. Her bölüm...

Geçmiş zamanlar yorgun düşürmüş dünyayı Ah keşke ölebilse, ya da bir an durup soluklansa — Shelley Percy Bysshe Shelley (1792–1822) en ünlü İngiliz romantik şairlerindendir. Ozymandias ile To a Skylark (Tarla Kuşuna) gibi klasik eserleri ve Prometheus Unbound (Prometheus Zincirini Kırdı) adlı destanıyla da tanınmaktadır. Radikal politik görüşlere sahip bir ateistti. Bu nedenle Shelley yaşarken sürekli dışlanmış, değeri ölümünden sonra anlaşılmıştır. Günümüzde İngiliz edebiyatının eserleri...

Sense and Sensibility (Akıl ve Tutku / 1811), Pride and Prejudice (Gurur ve Önyargı / 1813) ve Emma (1815) kitaplarının yazarı olan Jane Austen (1775-1817) üst sınıfa mensup ailelerin dramatik yaşamlarını konu alan kitaplarıyla nesiller boyu okurları heyecanlandırmış İngiliz bir romancıdır. Tamamlanmış altı romanı hem sürükleyici bir dille yazılmış hem de Austen’ın bir parçası olduğu aristokratların sosyal yapısını son derece detaylı bir biçimde ortaya koymuştur. Orijinalleri isimsiz...

Batı edebiyatının en tartışmalı yazarlarından olan Marquis de Sade (1740-1814), Fransız bir aristokrattı. Bir porno yazarı olarak cinsel şiddeti içeren metinleri, okurları yüzlerce yıl boyunca şaşkınlığa düşürmüştür. The 120 Days of Sodom (Sodom’un 120 Günü) isimli ünlü eseri, başkalarına fiziksel acı vermekten zevk almak anlamına gelen sadizm sözcüğüne kaynaklık etmiştir. De Sade’nin yazıları ve skandallarla dolu hayatı Fransa’da korkunç tepkilere neden oldu. Hayatının farklı dönemlerinde...

Sir Walter Raleigh (1554-1618) İngiliz bir şair, kaşif ve askerdir. Kariyerinin sonlarına doğru gözden düşmüş ve ihanetle suçlanarak idam edilmiştir. Yetkisi olmaksızın İspanyollar’a saldırdığı için Kral 1. James’in (1566-1625) emriyle başı kesilmiştir. Raleigh’in en kötü mirası ise Amerika’dan edindiği bir alışkanlığı İngiltere’de yaygınlaştırması olmuştur: Sigara. Raleigh, İngiltere’nin batısında doğdu. Koyu Protestan bir ailenin çocuğuydu. İrlanda ve Fransa’daki din savaşlarına katıldı...

John Milton (1608-1674) İngiltere İç Savaşı’nda oynadığı rol nedeniyle idam edilmekten kıl payı kurtulmuştur. Canını kurtarmış olması dünya edebiyatı için büyük bir talihtir. İngiliz edebiyatının en etkili metinlerinden biri kabul edilen Paradise Lost’u (Kayıp Cennet) yazmıştır. 2009 yılında New York Review of Books’ta yayınlanan bir eleştiride, İngiliz edebiyat tarihi değerlendirilirken Paradise Lost için İngilizce’de yazılmış en iyi şiirsel anlatı ifadesi kullanılmıştır. Bu değerlendirme...

William Shakespeare’in (1564-1616) İngiliz edebiyat tarihinde çok özel bir yeri vardır. İngilizce’nin en büyük şairi olarak kabul edilmektedir. Otuz sekiz oyununun tamamı klasik eserlerin arasına girmiştir. Soneleri, gelecek nesil şairler üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Hayatına ilişkin gizemler, biyografi yazarlarını yüzyıllar boyunca uğraştırmıştır. Shakespeare’in dini ve kişisel inançları, eğitimi, edebi etkisi ve cinsiyeti tarihçiler arasında tartışmalara neden olmaktadır. Tek bir...

Batı edebiyatının en etkili yazarlarından biri olan Miguel de Cervantes (1547-1616) ilk modern romancı olarak kabul edilmektedir. Ona bu unvanı sağlayan ünlü Don Kişot, İspanyol dilinde yazılmış en sevilen eserler arasında yer almaktadır. Kitap 1605 ve 1615 yıllarında iki bölüm halinde yayınlandı. Alaycı mizah anlayışı, ahlaki mesaj kaygısı gütmemesi ve karakterlerinin psikolojik dünyalarını yansıtması ile yenilikçi bir tarzda yazılmıştı. Cervantes romanında olayları birbirine bağlamakla...

Rönesans Çağı’nda canlandırılan Antik felsefe geleneklerinden bir başkası da kuşkuculuk veya Pironizmdi. Onu Rönesans’ın en seçkin şahsiyetlerinden biri olan Michel de Montaigne (1533-1592) canlandırmıştı. Fransız deneme yazarı ve filozof Michel de Montaigne (1533-1592), Avrupa’da anadili Latince olan son çocukların arasında yer almaktadır. Ailesine ait Güneybatı Fransa’daki kalede uşaklar bile akıcı bir şekilde Latince konuşmaktaydılar. Zengin babası bu uşakları, oğlunun altı yaşında okula...

İngiliz kralları için diplomatlık yapan ve saray görevlisi olarak çalışan Geoffrey Chaucer (1343-1400), Canterbury Masalları’nın yazarı olarak bilinmektedir. Bu çalışma, kurgusal hikayelerden oluşan bir derlemedir. İngilizce dilinin gelişiminde bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. “Orta İngilizce[7]” ile yazılmış olan öyküler, gündelik dil kullanılarak yazılmış ilk edebi metinler olarak kabul edilmektedir. Daha önceki çoğu İngiliz yazar, eserlerini Latince ya da Fransızca kaleme...

Şair ve edebiyat eleştirmeni Christine de Pizan (1363-1434) düşüncelerinin yaygın bir biçimde kabul görmesinden beş yüzyıl önce doğdu. Yazılarıyla, Fransız edebiyatında yaygın olan negatif kadın imgesine karşı mücadele etti. Ne var ki 20. yy’da yeniden keşfedilene kadar eserleri büyük ölçüde görmezden gelindi. De Pizan Venedik’te doğdu. Babası, 5. Charles’ın (1338-1380) saray astroloğu olarak atanınca küçük bir çocukken Fransa’ya taşındı. on beş yaşında evlendi. 1389 yılında, henüz yirmi...

Rubaiyat’ın yazarı olan Ömer Hayyam (1048-1131) bir Fars şairidir. Aynı zamanda matematikçi ve astronomdur. Yaşarken genellikle bilimsel çalışmalarıyla tanınmış olan Hayyam’ın edebi başyapıtı 19. yy’da yeniden keşfedilmiştir. Günümüzde bu çalışma, Ortaçağ İslam edebiyatının en önemli unsurlarından biri olarak kabul edilmektedir. Rubiayat beş yüzden fazla dörtlükten oluşur. Dörtlüklerde din, doğa ve aşk temaları işlenmektedir. Kederli ve zaman zaman ağıt havasına bürünen derlemenin genel...

Murasaki Shikibu (978-1014) bir Japon şairi, roman ve günlük yazarıydı. Genji’nin Masalı adlı kitabı tarihte yazılmış ilk romanlardan biridir. 1008 yılında yayınlandığı düşünülmektedir. 2008 yılında kitabın yazılmasının 1000. yıl dönümü kutlanırken dikkatler yeniden kitabın üzerinde toplanmıştır. Kitap hem dünya edebiyatı hem de Japon dili için bir dönüm noktası olarak görülmektedir. Murasaki, Japon İmparatorluğu’nun başkenti olan Kyoto’da doğdu. Asil bir aileye mensuptu. İmparatoriçenin...

8 yılında Batı edebiyatının en büyük gizemlerinden birine kaynaklık eden bir olay yaşandı. Romalı şair Ovid (MÖ 43-MS 17) durup dururken şehri terk etmeye zorlandı. Karadeniz’de sürgüne gönderilen Ovid, kendisine neden bu cezanın verildiğini asla açıklamadı. Sadece cinayetten daha kötü bir suç işlediğini belirtti. Sürgün edilmesinden önce Ovid, Antik Roma’nın önde gelen şairlerinden biriydi. Aşk, baştan çıkarma ve evlilikle ilgili yazdığı Latince şiirleri ile tanınıyordu. Ortada ciddi...