Asiler ve Reformcular

Amerika’ya adalet gelene kadar kılıçları kınında görmek istemiyorum. — Mercy Otis Warren O, savaş meydanlarında savaşmadı ya da Bağımsızlık Bildirgesi’ni imzalamadı. Ancak yine de Massachusets’li bir ev kadını olan Mercy Otis Warren (1728-1814), Amerikan Devrimi’nin vicdanı ve kurucu annesi olarak görülmüştür. Bu ününü sömürge gazetelerinde isimsiz yazdığı bağımsızlık yanlısı denemeleri, şiirleri ve oyunları ile kazanmıştır. Devrime olan tutkusu öyle büyüktü ki Amerika Birleşik...

1605 yılında İngiltere Parlamentosu’nu bombalamayı amaçlayan başarısız bir planın arkasındaki isim Guy Fawkes (1570-1606), ülke tarihinin en karanlık figürlerinden biri olarak anımsanmaktadır. Eğer planı başarıya ulaşsaydı, kralı, bakanları ve mebusların büyük bir bölümünü öldürmeyi planlıyordu. Yakalandığı tarih olan 5 Kasım, İngiltere’de halen Guy Fawkes günü olarak kutlanmaktadır. Bir Katolik olan Fawkes, kendi inancına dönük baskı yasalarını protesto etmek için bu planı yapmıştı...

1743 yılında 21 yaşındaki bir öğrenci, Harvard Üniversitesi’nin mezuniyet töreninde konuşma yapmak için kürsüye çıktı. Massachusetts kolonisini yöneten İngiltere valisinin de aralarında bulunduğu kalabalığa konuşan genç, tamamı Latince olan ileri görüşlü bir konuşma yaptı: Vatandaşların kendi refahlarını gözetmeyen bir devlete karşı direnme haklarının bulunduğunu ilan ediyordu. Bu genç, Bostonlu bir bira imalatçısının oğlu Samuel Adams’tı (1722-1803). Adams, iş hayatında başarısızlıklar...

Sömürgecilik döneminde Amerika’daki Virjinya’da yaşayan çiftçi Nathaniel Bacon (1640-1676) aynı zamanda bir isyan lideridir. 1676 yılında sömürge yönetimine karşı kısa fakat oldukça etkili bir hareket başlatmıştır. Onun isyanı Amerikan Devrimi’nden bir asır önce Kuzey Amerika’da yaşanan en büyük başkaldırı hareketlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bacon İsyanı olarak bilinen olay, Virjinya valisi William Berkeley’e (1605-1677) karşı halkın duyduğu hoşnutsuzluktan kaynaklanmaktadır...

Hıristiyanlığı kabul etmiş bir Amerikan yerlisi, 1675 yılında Massachusetts eyaletindeki Plymouth yakınlarında donmuş bir gölde ölü bulundu. Birkaç gün sonra beyazlardan oluşan bir jüri, Wampanoag Kabilesi’nin üç üyesini bu cinayetten dolayı suçlu buldu ve ölüme mahkum etti. Üç Wampanoag’ın idamı, erken dönem Amerikan tarihinin en önemli olaylarından biri olan Kral Philip Savaşı’nı başlatan kanlı bir olaylar zincirine neden olacaktı. On dört ay süren savaş sırasında New England’daki...

Geçtiğimiz bin yıl içerisinde İngiltere’nin monarşi ile yönetilmediği tek bir dönem olmuştur. İngiltere İç Savaşı’nın sonucunda kurulan kısa ömürlü cumhuriyetçi hükümet, 1649-1660 yılları arasında ülkeyi kralın yerine yönetmiştir. Bu dönemde ülkenin “koruyucu lordu” Oliver Cromwell’di (1599-1658). Ateşli bir Püriten olan Cromwell, bir anda ortaya çıkmış ve monarşiye karşı savaşmıştı. Cromwell devrimin itici gücüydü. Ancak kurduğu cumhuriyet ölümünün ardından yenilgiye uğramıştır. Cromwell...

Kolonyal dönemde İspanyol bir devlet görevlisi olan Bartoleme de Las Casas (1474-1566), coğrafi keşiflerden sonra Yeni Dünya’da yerlilere yapılan baskılara karşı çıktı. Bir Dominikan keşişi ve piskopostu. Amerika kıtasında yerlilere yapılan işkence ve soykırım hareketlerini ortaya çıkararak kariyerini gözünü bile kırpmadan riske atmıştır. 1550-1551 yıllarında İspanya kralının önünde yapılan bir tartışmada De Las Casas, Amerikan yerlilerinin haklarını savundu. Bu tartışmada onun karşısında...

Galler’in son bağımsız lideri Owain Glyndwr (1354-1413), Gal milliyetçilerinin İngiliz işgalcilerini kısa süreliğine de olsa ülkeden sürdükleri bir başkaldırıya liderlik etmiştir. Sonunda isyan bastırılmış olsa da, Glyndwr İngilizler tarafından asla yakalanamamış ve bundan sonraki yaşamı hakkında hiçbir şey bilinmediği için mitlere konu olmuştur. Gal asilzadelerinden olan Glyndwr ülkenin kuzeydoğusunda doğdu. İlk önceleri İngiltere Kralı 2. Richard (1367-1400) için çalışıyordu. Galler 13...

Cesur Yürek (1995) filmine ilham veren William Wallace (1270-1305) İngiltere karşıtı bir isyana liderlik eden ünlü İskoç şövalyesidir. Yakalanmasından önce Stirling Köprüsü Savaşı’nda büyük bir zafer elde etmiştir. Bu başarısı ile İskoçya’da hâlâ bir ulusal kahraman olarak anımsanmaktadır. Bir kahraman olarak görülmesine rağmen William Wallace’ın hayatı ile ilgili pek az şey bilinmektedir. Bu boşluğu yüzyıllar boyunca mitler ve spekülasyonlar doldurmuştur. Mel Gibson’un (1956-) Wallace’ı...

Savaşta azametli ve kararlıydı, Hiçbir erkek ondan daha cesur değildi. — Chaucer Roma İmparatorluğu en geniş sınırlarına 117 yılında ulaştı. Batıda Fas, doğuda ise Pers ülkesine kadar yayılmıştı. Pax Romana (Roma Barışı) imparatorlukta yaşayanlara göreli bir istikrar ve refah dönemi sağlamıştı. Ne var ki 2. yy’dan sonra iç savaş ve isyanlar barışı tehdit etmeye başlamıştı. Bu isyanların en ünlüsüne Suriye’deki Palmyra eyaletinin kraliçesi Zenobia liderlik etmiştir. Zenobia 269 yılında...

Simon Bar Kokhba 132 yılında Roma İmparatorluğu’na isyan eden bir Yahudi kumandandır. Romalılar Judaea’yı yeniden fethedene kadar üç yıl hüküm sürmüştür. 1800 yıl sonra İsrail kurulana kadar eşi benzeri görülmeyecek olan son Yahudi devletinin lideri olmuştur. Bar Kokhba’nın isyanının bastırılmasından sonra, İmparator Hadrian (76-138) Yahudiliği ortadan kaldırmak amacıyla kanunlar çıkartarak ondan intikamını almıştır. Bu kapsamda Yahudilerin ülkelerinden çıkarılmasını emretmiş ve bu olay...

Keltlerin savaşçı kraliçesi Boudica’nın dış görünümü bile Romalıların korkması için yeterliydi. Dizlerine kadar uzanan kızıl saçları vardı. Boğumlu altın bir gerdanlık takıyordu. Romalı tarihçilere göre yanında her zaman korkunç bir kılıç taşıyordu ve “görünümü dehşet vericiydi.” Romalıların gerçekten de Boudica’dan korkmak için haklı gerekçeleri vardı. 61 yılında Roma lejyonları ile kanlı, acımasız bir savaşa girişmişti. Romalı işgalcileri İngiltere’den atmak isteyen Boudica ve...

O Romalıların en asiliydi. — Antony, Julius Sezar’dan Brütüs (Marcus Junius Brutus) (MÖ 85-42), Romalı bir senatördür. Julius Sezar’ı (MÖ 100-44) öldürmek için yapılan komployu düzenleyenlerin arasında yer almaktadır. MÖ 44 yılında, Mart ayının 15’inde Brütüs ve komplocu arkadaşları Sezar’ı senatonun merdivenlerinde bıçaklayarak öldürdüler. Bu olay tarihin en meşhur cinayetlerinden biri oldu. Brütüs’ün bu olaydaki rolü genellikle büyük bir ihanet olarak görülmüştür. Zira Sezar onu henüz...

Gaul kendi içinde üç parçaya ayrılmıştı. Vercingetorix (MÖ 82-46) adındaki bir kabile şefi ülkenin dağınık kabilelerini Romalılar’a karşı direnmek için birleştirdi. Ne var ki bütün çabalarına karşılık ülkesi yenilgiye uğramış ve bugün Fransa’nın bulunduğu bölge, büyüyen Roma İmparatorluğu’na dahil olmuştur. Yüz binlerce Galli savaşçının dahil olduğu söylenen Vercingetorix’in asi ordusu, yabancı işgaline karşı kahramanca direnişin parlak bir örneği olarak Fransa folk kültürünün bir parçası...

Spartaküs bugün en çok, hayatını konu alan Oscar ödüllü Spartacus (1960) filmiyle tanınmaktadır. Bununla birlikte filmde Kirk Douglas’ın (1916-) canlandırdığı Spartalı köle, gerçek bir tarihi şahsiyettir. Roma Cumhuriyeti’nin en büyük köle isyanlarından birine liderlik etmiştir. Spartaküs Trakya’da, günümüzde Bulgaristan sınırları içerisinde kalan bir bölgede özgür bir insan olarak dünyaya geldi. Romalılar tarafından eşiyle birlikte esir alındıktan sonra Güney İtalya’daki Napoli...

Roma kanunlarına göre en ağır suç kendini kral ilan etmekti. Bir aristokrat ve savaş kahramanı olan Marcus Manlius Capitolinus, MÖ 385 yılında ülkenin başına geçmeye çalışmakla suçlandı. Ertesi yıl, şehir geleneklerine uygun bir şekilde uçurumdan atılarak cezalandırıldı. Romalı politikacının tutuklanması ve yargılanması ile ilgili farklı değerlendirmeler mevcuttur. Plutarch (46-120) Capitolinus’un bir popülist ve demagog olduğunu iddia eder. Ona göre Capitolinus, “tiranlık kurmak...

MÖ 133 yılına gelindiğinde Roma İmparatorluğu antik dünyanın en büyük gücü haline gelmişti. Yunanistan’dan İspanya’ya kadar uzanan bir coğrafyaya yayılmıştı. Roma lejyonları, Akdeniz’in neredeyse her köşesini egemenlik altına almıştı. Yüzlerce yıl sürecek bir Roma üstünlüğü kurulmuştu ve bu sayede Roma’ya büyük zenginlikler akmaktaydı. Ne var ki gerçek savaşçılar Roma’nın başarılarından pek az istifade ediyorlardı. Gerçekten de, pek çok lejyoner savaş meydanlarından geri döndüklerinde...

Yahudilerin ışık bayramının (Hanukah) kökenleri MÖ 2. yy’a kadar dayanmaktadır. Her yıl ışık bayramında Mattathias adındaki bir rahibin başlattığı ve Kudüs Tapınağı’nın yeniden Yahudilerin eline geçmesini sağlayan isyanın zaferini kutlamaktadırlar. İsyandan muzaffer olarak çıkan Yahudiler, tapınağı sadece bir gün yetecek olan yağla sekiz gün boyunca aydınlatmayı başarmışlardır. Bu mucize her yıl menorah (yedi kollu şamdan) yakarak kutlanır. İsyanın başladığı MÖ 167 yılında Kudüs, Yunanca...

Antik Yunan’ın efsanevi yedi bilgesinden biri olan Solon (MÖ 658-558) bir devlet adamı ve komutandır. Atina devlet sisteminde yaptığı reformlar dünyanın ilk demokrasisinin ortaya çıkmasını mümkün kılmıştır. Aristokrat bir ailede doğdu. İlk olarak rakip şehir devleti Megara’ya karşı Salamis Adası’nın kontrolü için yürüttüğü başarılı mücadelenin sonucunda bir komutan olarak ünlendi. Solon daha sonra Antik tarihçi Plutarch’ın (46-120) verdiği bilgiye göre MÖ 594 tarihinde “kanun yapıcı”...

Tevrat’taki en önemli kişiliklerden birisi olan Hz. Musa, İsrailliler’in lideriydi. İncil’e göre halkını Mısır firavununun elinden kurtarmıştı. Daha sonra İbraniler’e On Emir’i getirmiş ve -Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam da dahil olmak üzere- pek çok inanç sistemi tarafından ilk kanun koyucu olarak kabul edilmiştir. Hz. Musa’nın kanunları tüm bu inanç sistemlerinin ahlaki temelini oluşturmaktadır. Hz. Musa’nın hayatına ilişkin İncil’de yer alan ayrıntıların pek azı tarihsel veriler...