Hollanda’nın en meşhur anonim şirketlerinden Verenigde Oosindische Compagnie (VOC) 1602’de, Hollandalılar İspanyol boyunduruğundan kurtulmak üzereyken (hatta İspanyol topçularının gümbürtüleri Amsterdam’ın kale duvarlarından işitilebiliyordu) kuruldu. VOC hisse satışından elde ettiği gelirleri gemiler inşa edip Asya’ya yollayarak Çin, Hint ve Endonezya ürünlerinin ticaretinde kullandı. Aynı zamanda ticaret gemilerinin rakiplere ve korsanlara karşı giriştiği askeri faaliyetleri de finanse etti. En sonunda da VOC’nin sermayesi Endonezya’nın fethini finanse etti.

Dünyanın en büyük takımadası olan Endonezya’nın binlerce adası, 17. yüzyılın başlarında yüzlerce krallık, prenslik, sultanlık ve kabile tarafından yönetiliyordu. VOC tüccarları 1603’te ilk kez Endonezya’ya vardıklarında, amaçları sadece ticariydi, fakat ticari çıkarlarını korumak ve hissedarlarının kârlarını artırmak için, yüksek gümrük tarifeleri uygulayan yerel otoritelerle ve Avrupalı rakiplerle mücadele etmeye başladılar. VOC bu yüzden ticaret gemilerini toplarla donatıp Avrupalı, Japon, Hintli ve Endonezyalı paralı askerler istihdam ederek, kaleler inşa etti ve normal ordular gibi savaşlar ve kuşatmalar yaptı. Bu girişim bize garip gelebilir ama erken modern çağda özel şirketlerin asker, hatta amiral ve general istihdam etmesi, toplar, gemiler ve düzenli ordular beslemesi yaygın bir durumdu. Uluslararası kamuoyu bu durumu kabullenmişti, özel bir şirketin imparatorluk kurması garipsenmiyordu.

VOC’nin paralı askerleri, adaları bir bir ele geçirdi ve Endonezya’nın büyük bölümü VOC kolonisi haline geldi. VOC Endonezya’yı iki yüz yıla yakın bir süre boyunca yönetti; Hollanda devletinin Endonezya’nın kontrolünü eline alması 1800’de gerçekleşti ve sonraki 150 yıl boyunca da Hollanda kolonisi olarak kaldı. Bugün bazı insanlar, 21. yüzyıl şirketlerinin çok fazla güçlü olduğunu öne sürüyor. Erken modern tarih, kontrol edilmedikleri taktirde şirketlerin kendi çıkarlarının peşinden olayları nerelere kadar vardırabileceklerini gösteriyor.

VOC Hint Okyanusu’nda faaliyet gösterirken, Dutch West Indies Company (WIC) Atlantik’i yağmalıyordu. Hudson nehrindeki ticareti kontrol edebilmek için WIC nehrin güneyindeki bir adada New Amsterdam adında bir yerleşim kurdu. Bu koloni Kızılderililer tarafından tehdit ediliyor ve İngilizlerin de sıklıkla saldırılarına maruz kalıyordu. İngilizler 1664’te burayı ele geçirerek adını New York yaptılar. Kızılderililere ve İngilizlere karşı WIC tarafından yaptırılan savunma duvarlarının kalıntıları, bugün dünyanın en ünlü caddesidir: Wall Street (Duvar Caddesi).

Yuval Harari – Hayvanlardan Tanrılara Sapiens